Zorgvisie – 2009
Krappere overheidsbudgetten, marktwerking en kredietcrisis zetten de financiën van ziekenhuizen en zorginstellingen onder druk. Fondsen, subsidies en particuliere giften en nalatenschappen bieden soelaas. Toch is het niet eenvoudig de weg te vinden in het woud van regelingen. Adviezen om particulier geld op te halen.
Veel activiteiten die niet tot de kerntaken van de medische en zorgsector behoren en buiten de reguliere bekostiging vallen, zoals experimenten zorgvernieuwing, ontvangen subsidie van onder andere het rijk en de provincies. Toch is aanvullende financiering welkom. Ten eerste is het moeilijker geworden subsidie te krijgen. Aanvragen moeten aan een toenemend aantal voorwaarden voldoen. Ten tweede bestaan sommige zorgsubsidies slechts kort of zijn onzeker, bijvoorbeeld die voor personele gevolgen Wmo voor de thuiszorg en de financiering van dagbesteding op zorgboerderijen. Ten derde veranderen overheidsbeleid en wetgeving, bijvoorbeeld rond de AWBZ, en ook dat heeft directe gevolgen voor de bekostiging van extra diensten. Steeds meer zorgaanbieders wenden zich in hun zoektocht naar geld dan ook tot fondsen. Daar zijn er veel van, ongeveer 15000 en fondsen zijn over het algemeen betrouwbare financieringsbronnen. Om ze aan te spreken nemen zorgorganisaties een fondsenwerver in de hand, een ‘eigen’ of een ingehuurde.
Een eigen fondsenwerver
De Zorggroep uit Limburg leidde concernstafmedewerker Wilma Matheij er apart voor op. Zij deed de HBO+ beroepsopleiding fondsenwerver B van het Instituut voor Sponsoring en Fondsenwerving. ‘Fondsenwerver is een vak. Veel ziekenhuizen doen al aan fondsenwerving, de verzorging en verpleging volgen nu.’ Bij De Zorggroep komen vooral kosten voor extra welzijnsvoorzieningen voor cliënten, bijscholing van personeel, innovatie en bijzondere activiteiten in aanmerking voor financiering door derden. Wilma Matheij: ‘Zorg, dagbesteding en andere kerntaken van ons aanbod (ouderen- en gehandicaptenzorg, thuiszorg, jeugdgezondheidszorg en kraamzorg) worden uit de reguliere middelen betaald. De extra’s passen daar niet in. De jus is er af, zeg maar. Het gaat bijvoorbeeld om de inrichting van een groepsruimte van een kleinschalig woon/zorgcomplex, een belevingstuin (zie foto) voor dementerenden, snoezelruimtes, internetcafés en boottochten.’
Voor dit soort kosten doet Matheij een beroep op fondsen, particulieren en het bedrijfsleven. Zo organiseerde zij de afgelopen twee jaar onder andere drie galadiners voor het bedrijfsleven en de locale bevolking om geld bijeen te brengen voor verschillende doelen, waaronder de genoemde belevingstuin.
Ook maakt De Zorggroep opleidingskosten die niet (volledig) worden gedekt door de eigen middelen voor scholing. Voor de bijscholing van medewerkers in het omgaan met ouderen en demente cliënten vroeg De Zorggroep 1,5 miljoen euro aan uit het Europees Sociaal Fonds (ESF). Dat betaalt 40% van de kosten. ‘Afgelopen jaar kwam ongeveer 80% van onze extra inkomsten uit subsidies en 20% via fondsen,’ zegt Wilma Matheij.
Zij signaleert dat landelijke fondsen, net als die van de Europese Unie steeds vaker een eigen bijdrage en/of inspanningsverplichting verlangen. De Zorggroep heeft daarom een Vriendenstichting met donateurs en legatenwerving en organiseert geregeld geldgenererende activiteiten. Men verkocht bijvoorbeeld de inboedel van een oud verpleeghuis via een rommelmarkt. Het Fonds Ouderenhulp verdubbelde de opbrengst en de bewoners die hadden moeten verhuizen, maakten van dat geld een geweldige boottocht om alle rompslomp van verhuizing te vergeten.
Wilma Matheij houdt nauwlettend in de gaten of en waar nieuwe financieringskansen opduiken. ‘Het Ministerie van VWS stelt tot 2011 bijvoorbeeld 80 miljoen beschikbaar voor meer variatie in wonen. Deze informatie nemen we mee bij bouwplannen voor nieuwe woonvormen voor dementerenden. De regeling en de voorwaarden zijn overigens nog niet gepubliceerd.’ Ook bestaat er subsidie voor verbetering van de luchtkwaliteit in verpleeghuizen. Om daar aanspraak op te maken moet de organisatie echter zelf bereid zijn tot investeren. Relatief nieuwe spelers zijn bedrijven die maatschappelijk verantwoord ondernemen. ‘Wij maken daar graag gebruik van. Zo leverde een bank om niet de dagvoorzitter voor een symposium over 40 jaar verpleeghuiszorg.’
Specialistische kennis inhuren
Omdat zorgaanbieders door de marktwerking steeds meer gewone bedrijven worden, kunnen zij soms een beroep doen op Europese subsidies als de regeling Sociale Innovatie 2007-2013 van het ESF, voor innovatie van de arbeidsorganisatie. Dergelijke subsidiepotten worden snel overvraagd dus daar is haast bij geboden. Ook moeten aanvragen worden toegesneden op de vele subsidiecriteria. Dat is een vak apart, stelt Peter Meijer. Zijn Bureau voor subsidie- en fondsenwerving PGHM (naar z’n initialen) in Friesland werkt onder andere voor zorginstellingen. Het is niet zozeer eigenbelang als hij wijst op het gecompliceerde karakter van subsidie- en fondsenwerving, maar antwoord op de vraag of zorgbedrijven geld laten liggen. ‘Ja, zorginstellingen laten veel geld liggen omdat ze de specialistische kennis niet in huis hebben. Men weet niet wat er allemaal te koop is. Het kost veel tijd die expertise te verwerven en bij te houden en een weg te banen in het woud van regelingen en fondsen. Maar het loont de moeite. Instellingen en bedrijven zien vaak op tegen de enorme administratieve verplichtingen rond aanvraag, rapportage en verantwoording. Zij kunnen beide echter inhuren, zowel de expertise als de hele administratie.’
Particulier geld
Henk de Graaf van Alpha Fundraising Consultancy richt zich vooral op de particuliere markt. Hij herinnert eraan dat de medische en zorgsector ooit bij deze bron begonnen is. De zorg voor zieken en hulpbehoevenden was oorspronkelijk in charitatieve handen van onder andere religieuzen en moest het financieel hebben van filantropen. De namen van sommige ziekenhuizen in Nederland verwijzen daar nog naar. In Nederland heeft de verzorgingsstaat deze functie grotendeels overgenomen, maar in bijvoorbeeld de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is particuliere sponsoring van de medische en zorgsector heel gewoon.
De Graaf werkte vroeger voor de Hartstichting en het Astmafonds en werft nu giften, donaties, sponsoring en nalatenschappen voor ziekenhuizen en zorginstellingen. ‘Het gaat om zeer aanzienlijke bedragen. Je moet er goed over communiceren. Mensen willen geen geld geven om een gat in de begroting te dichten of mee te betalen aan een nieuw gebouw. Maar zeg je als ziekenhuis bijvoorbeeld dat je geld zoekt voor kankeronderzoek of kindergeneeskunde, is dat een heel ander verhaal. In principe zijn alle medische en zorgvoorzieningen te verkopen.’
Ziekenhuizen en zorgorganisaties moeten volgens hem niet alleen geld ophalen, maar ook een relatie met hun donateurs aangaan en hen op de hoogte stellen van wat er met hun donatie is gebeurd. Volgens De Graaf laten zij nu mogelijkheden liggen. ‘Ik zie veel koudwatervrees. Instellingen willen mensen niet lastigvallen met vragen om geld. Maar een ziekenhuis in een middelgrote stad kan per jaar ongeveer een miljoen euro aan particuliere middelen ophalen. Als jij het niet doet, haalt een ander die op.’
Particulier geld werven is niet iets wat je er zo even bij doet, waarschuwt ook Henk de Graaf. ‘Bereid je voor op het werk dat het met zich meebrengt en reserveer er een budget voor. Dat verdient zich terug.’ Hij verwacht dat steeds meer zorginstellingen in de toekomst zelf aan fondsenwerving zullen en moeten gaan doen, of die uitbesteden aan adviesbureaus als het zijne. ‘Nu gaat het om geld voor extra’s. Zo kan bijvoorbeeld geld voor een duur apparaat als een CT-scan mede door de plaatselijke bevolking bijeen worden gebracht. Maar ook in de basiszorg, de core business, zijn tekorten. Denk bijvoorbeeld aan te weinig handen aan het bed. Waarom zou je in de toekomst geen instellingspersoneel bekostigen met particulier geld?
Vanzelfsprekend moet Den Haag het collectieve karakter, het solidariteitsbeginsel en de gelijke toegang tot de gezondheidszorg waarborgen. Maar daarnaast kan zorg lokaal verbeterd worden met particulier geld. Want mensen willen graag geven!’
Zie voor verdere informatie bijvoorbeeld: www.fondswervingonline.nl; www.fondsenvoorouderen.nl; www.pghm.nl en www.alphafc.nl
Handige tips
· investeer in kennis van fondsen en subsidies
· onderzoek subsidiemogelijkheden vóóraf; al geïnvesteerde bedragen komen nooit voor subsidie in aanmerking
· informeer uw fondsenwerver in een zo vroeg mogelijk stadium over projecten waar u geld voor nodig heeft
· bouw goede contacten en netwerken op met provincies, de EU, fondsen en andere duurzame geldschieters