Annemiek Onstenk Journalist

tekst, redactie & research

Annemiek Onstenk

Gewoon een bijzondere Nederlander op Kythira

door Reageer

Aphrodite zou bij het Griekse eiland Kythira zijn geboren, op de baren van de zee. Eind februari 2023 spoelen wij er aan. Het is er rustig en stil. Zestig dorpen en gehuchten telt het kleine eiland. Winkels en horecazaken zijn in deze tijd van het jaar nog dicht. Ook hoofdstad Chora is een dorp. Daar is één bar open. In de wintermaanden wonen er tussen drie- en vierduizend mensen op Kythira. Zomers zijn het er rond de 11.000, onder wie veel Kythirianen die de rest van het jaar in Athene werken en wonen. Openbaar vervoer is er niet meer. Alleen schoolkinderen worden met de bus naar een van de drie basisscholen of de ene middelbare school gebracht. Veel huizen staan, al dan niet tijdelijk, leeg, andere vervielen tot ruïnes.

Frank van Weerde, onze Nederlandse gastheer, blijft het jaar rond op Kythira. Hij bezocht het eiland al in de jaren 90, verloor er z’n hart aan en emigreerde in 2003. Wandelen is z’n passie. Hij maakte een wandelgidsje met 32 wandelingen over het hele eiland, beschikbaar in verschillende talen. Wij lopen er vier, in verschillende richtingen. We klimmen en dalen, komen door valleien en klauteren door een kloof, we lopen naar zee en bewonderen vele vele kerkjes. En komen geen enkele andere wandelaar tegen. Wel stralen veel bloemen ons tegemoet, in alle kleuren. Het is hier echt voorjaar. Prachtige wandelingen, bekoorlijk eiland.

Vanuit het kleine toeristenbureau Pyrgos House in Potamos verhuurt en beheert Frank ook accommodaties, organiseert trektochten, outdooractiviteiten, olijfpluk en ‘snoeiweken’ om wandelpaden te onderhouden. Hij spreekt vloeiend Grieks en kan goed Grieks dansen, laten we ons vertellen. Elke zondag trekt hij eropuit, met Grieken en gasten van elders. ‘Hij heeft Grieken aan het wandelen gekregen,’ zegt een eilandbewoner. In 2012 verscheen ook een verhalenboek van zijn hand: Kythira, gewoon een bijzonder eiland. De interviews met ruim twintig eilanders schetsen een mooi beeld van het leven en de geschiedenis ervan. Armoede, de trek naar Athene, emigratie naar Australië in jaren 50, terugkeer, biologisch boeren, kafeneios (koffiehuizen), visserij en de strijd tegen piraten passeren de revue. De liefde voor hun Kythira is groot. Het boek is vertaald in onder andere het Grieks en Engels en ‘het best verkochte boek op het eiland’, zo horen we in de winkel waar ik het aanschafte.

Door z’n goede humeur en tomeloze inzet voor Kythira en haar bewoners, werd Frank een graag geziene Kythiriaan. ‘Hij is Griekser dan de Grieken,’ zegt Tasos de taxichauffeur, die ons naar hoofddorp Chora brengt, te ver om te lopen. Na een kleine week vertrekken wij weer, Frank blijft. Verankerd.

https://www.pyrgoshouse.com/

‘Je draagt maatschappelijk iets bij’

door Reageer

Leergebied® is een cursus creatief denken voor mensen zonder inkomsten uit werk. In tien dagdelen bedenken rond twintig mensen in teams van vijf een creatieve oplossing voor een leefbaarheidsvraagstuk in wijk of gemeente. Zowel burgers als organisaties kunnen zo’n vraagstuk aandragen. Bijvoorbeeld voorkomen dat medicijnresten in het water terechtkomen of hittestress verminderen. Organisaties fungeren als opdrachtgever of afnemer van aangedragen oplossingen. In het geval van de medicijnresten in water was dat Waterschap De Dommel. ‘Het doel is verbinding voor leefbaarheid,’ zegt Carla Renders, vrijwilliger en drijvende kracht achter Leergebied®. Zij is oprichter van Stichting Richter Education, die de cursus aanbiedt en faciliteert.

De cursisten hebben verschillende leeftijden en verschillende achtergronden: studenten, werklozen, gepensioneerden, arbeidsongeschikten, etc. ‘Die verschillen maken dat mensen samen creatiever zijn en veel van elkaar leren,’ zegt Carla Renders. Wat de deelnemers gemeenschappelijk hebben is dat ze binding met de maatschappij missen, iets van betekenis willen doen en bijdragen aan de samenleving.
Carla Renders was docent en stond, na een ongeluk, ook zelf langs de zijlijn. Ze richtte Stichting Richter Education op en startte Leergebied® als burgerinitiatief.
De eerste cursus, Leergebied#5280 in Boxtel in 2021, diende als proef. ‘Tegenslag mag niet leiden tot uitsluiting. Ik wil mensen helpen hun kracht en talenten te ontdekken. En die met elkaar in te zetten voor leefbaarheid. We bieden jong en oud kansen om mee te doen en zich nuttig te maken in de eigen gemeente. Iets waarbij zij hun kennis in kunnen zetten, nieuwe dingen leren en nieuwe mensen ontmoeten.’
Deelnemers krijgen een certificaat na het doorlopen van de cursus. Dat kan hen vervolgens helpen ‘te klimmen op de participatieladder.’

Design Thinking
De cursus Leergebied® is gebaseerd op Design Thinking. Dat is een manier om stapsgewijs te zoeken naar oplossingen voor ingewikkelde maatschappelijke problemen, waarbij mensen altijd centraal staan. ‘Cursisten leren op een creatieve manier belemmeringen omzetten in kansen en oplossingen. Iedereen is in aanleg creatief. Leergebied® laat deelnemers die creatieve kracht (her)ontdekken. Iedereen kan deze denkmethode gebruiken.’
Renders wil de bedachte oplossingen van Leergebied® koppelen aan de sustainable development goals van de Verenigde Naties. ‘De oplossingen moeten het algemeen belang dienen. Ze zijn niet alleen goed zijn voor mensen of de wijk, ook voor de natuur.’
Stichting Richter Education stelt de gevonden oplossingen van de cursussen Leergebied® in Boxtel online beschikbaar voor iedereen die ermee aan de slag wil.

Community
Om cursisten te benaderen en verleiden om mee te doen, schakelt Renders maatschappelijk werk, woningcorporaties, scholen, kranten, het wijkplatform en het vrijwilligerssteunpunt in. ‘Zonder vertrouwde tussenpersoon is de drempel voor veel mensen te hoog.’ Jongeren kunnen hun maatschappelijke diensttijd vervullen met Leergebied®.
De cursussen worden gegeven door lokale vrijwilligers, professioneel opgeleid tot Design Thinking Facilitator. Renders wil ook persoonlijke begeleiders bij Leergebied® betrekken. ‘Zij kunnen deelnemers breder ondersteunen, bijvoorbeeld bij rouw en verlies.’
Ook werkt ze aan het opzetten van een community van deelnemers en begeleiders. ‘Als community vormen we een steeds groter wordende creatieve denktank binnen de gemeente. Als collectief zijn we ook in staat met creatieve, gedragen oplossingen te komen voor andere vraagstukken binnen de gemeente. Leergebied® kan zo voor maatschappelijke en individuele relevantie zorgen.’
Renders’ droom is in elke Brabantse gemeente een creatieve Leergebied® denktank te starten. ‘Door de veerkracht van burgers aan te spreken, kun je lokale samenlevingen een boost geven naar een gezonde toekomst.’

Coalitie
Om invulling te geven aan ‘verbinding voor leefbaarheid’, vormt Stichting Richter Education een coalitie met organisaties die willen samenwerken: het Partnernetwerk. Carla Renders: ‘Ik zoek onder andere naar commitment van commerciële organisaties die maatschappelijk verantwoord ondernemen in Boxtel. Een aantal bedrijven schonk ons in dat kader afgeschreven laptops. Een ander bedrijf refurbishte (opschonen en resetten, red.) ze gratis voor ons. We werken samen met opleiders als StudioWhy en SkillsTown. Anderen bieden ons als vrijwilligers ondersteuning met expertise, hun netwerk of het kosteloos gebruik van een cursusruimte. Een aantal organisaties ondersteunt ons met geld.’

Zingeving
Een van de deelnemers aan Leergebied® is een voormalige ggz-medewerker. Nu is ze gepensioneerd. ‘Door de aanpak met Design Thinking word je eigenaar van het probleem. Dat is nodig om samen tot oplossingen te komen. Je wordt uitgedaagd met iets te komen. En “je voelt dat je inbreng ertoe doet. Voor mij is dat zingeving. Het verminderde ook m’n schuldgevoel dat ik de laatste jaren voor m’n pensioen door ziekte niet kon werken.

Financiering
Renders is nog op zoek naar een duurzaam verdienmodel. ‘Het liefst zie ik dat (commerciële) organisaties een vraagstuk aanleveren en betalen voor het aandragen van mogelijke oplossingen. Het zou mooi zijn als die ook daadwerkelijk worden gerealiseerd en niet blijven hangen in de denk- en ontwerpfase.’ Nu wordt aan partnerorganisaties nog geen financieel commitment gevraagd.

https://www.movisie.nl/artikel/cursus-leergebiedr-boxtel-je-draagt-maatschappelijk-iets

Maak kennis met Leergebied® op YouTube https://youtu.be/G9G9PkftNEw

‘Mijn inzet wordt gewaardeerd. Ik heb weer hoop op een baan’

door Reageer

Stichting Ik Wil is een bewonersinitiatief in Eindhoven. Met een inloop, dagbesteding en activiteiten. ‘Mensen ontmoeten elkaar, we willen dat zij zich welkom en veilig voelen,’ zegt Esra Altmis, oprichter van en drijvende kracht achter Ik Wil. ‘Mensen weten de weg vaak niet naar instanties en leggen hun vragen bij ons neer.’
Ik Wil hoopt een proces van bewustwording, zingeving en gelijkwaardigheid op gang te brengen. Ook kennisontwikkeling en het delen van expertise over bijvoorbeeld diversiteit behoren tot de activiteiten. ‘We willen bijdragen aan een inclusievere samenleving.’
Een aantal vrijwilligers ontvangt een vergoeding voor hun inzet.

Herstel
Met de inloop, een huiskamer, een keuken, een winkel, het spreekuur en luisterend oor is Ik Wil laagdrempelig. Zo bereikt Ik Wil wijkbewoners in kwetsbare situaties. Zij komen uit hun isolement en hebben de mogelijkheid te herstellen. Een volgende stap kan zijn een cursus volgen of meedoen aan activiteiten. De stichting activeert mensen om zelf iets bij te dragen. Ik Wil geeft structuur aan de levens van mensen in kwetsbare omstandigheden en bevordert hun zelfredzaamheid. Ook worden mantelzorgers ontlast.
“Men luisterde naar me en ik kreeg praktische hulp,” zegt een buurtbewoner. “Er waren zoveel dingen die ik niet wist of begreep. Door de ondersteuning van Ik Wil weet ik nu waar ik terecht kan.”

Ontwikkeling
Ik Wil biedt verschillende activiteiten en cursussen, die worden gefinancierd als basisdagbesteding. Buurtbewoners kunnen er digitale vaardigheden leren, lessen Nederlands, Engels, naaien of schilderen volgen en verbindend leren communiceren. Er is subsidie voor 60 cursisten per jaar. De trainingen worden gegeven door vrijwilligers.
‘Bij de activiteiten staat zelfontwikkeling centraal,’ zegt Leyla Kalender, contactpersoon en verbinder bij Ik Wil. ‘Ze bieden niet alleen zingeving en dagstructuur. Mensen ontdekken er hun talenten. Ook doen zij werknemersvaardigheden op om een eventuele volgende stap te zetten, naar vrijwilligerswerk, studie of arbeidsparticipatie. Mensen krijgen inzicht in hoe ze weer mee kunnen doen in de samenleving.’
‘We zoeken naar activiteiten waar mensen goed in zijn,’ vult Esra Altmis aan. ‘Zoals ouderen thuis bezoeken, bewindvoering voor buurtbewoners of meehelpen koken tijdens de ramadan.’

Wederkerigheid
De stichting richtte zich aanvankelijk op alle wijkbewoners. Iedereen mag meedoen, iedereen hoort erbij, staat op de homepage van www.stichtingikwil.nl. In de praktijk bezoeken vooral vrouwen met een migratieachtergrond of een verleden als vluchteling Ik Wil. Hoewel witte buurtbewoners en mannen welkom zijn, zijn vrouwen met een migratieachtergrond nu expliciet de doelgroep. Zoals een vrouw die erg geïsoleerd leefde en dankzij Ik Wil nieuwe mensen leerde kennen. “Ik voel me minder eenzaam en weet me geholpen. Ik ben meer mens geworden.” Ze wil zelf graag iets bijdragen maar weet nog niet wat ze kan doen.
Wederkerigheid is belangrijk bij Ik Wil. Esra Altmis: ‘Mensen willen iets terug doen, bijvoorbeeld een huiskamerdienst draaien of schoonmaken bij Ik Wil. Ze helpen elkaar ook onderling. Zo ruimde een groepje bewoners samen de tuin op van iemand wier dochter ging trouwen. Dat noemen wij sadaqa.’
Dergelijke werkzaamheden versterken de eigenwaarde van vrijwilligers en hun gevoel van gelijkwaardigheid.

Van vrijwilligerswerk naar (arbeids)participatie
Mensen kunnen bij Ik Wil verschillende soorten vrijwilligerswerk doen. Zoals zelf activiteiten organiseren, activiteiten van anderen ondersteunen, meehelpen in de huiskamer, klussen in het gebouw, taalles geven of taalmaatje worden. De ambitie is mensen voor te bereiden op participatie.
Esra: ‘We investeren veel in de vrijwilligers. We geven trainingen, inspireren hen een opleiding te beginnen en bieden informatie. We rusten hen toe op betekenisvol deelnemen in de samenleving, bijvoorbeeld als betaald vrijwilliger. De ‘ontvangers’ van onze vrijwilligers, zoals zorgorganisaties, vragen we hen een beroepsopleiding te bieden en/of de kans op een betaalde baan.’
Door voorbereiding op maatschappelijke of arbeidsparticipatie draagt Ik Wil bij aan sociale stijging van buurtbewoners in (voorheen) kwetsbare leefomstandigheden.

“Dank voor wat jullie deden. Ik kreeg bij Ik Wil de kans om te leren en daardoor vond ik werk”

Diversiteit
Ik Wil bouwde expertise op rond Diversiteit. Leyla Kalender: ‘We delen die met de buitenwereld. We geven trainingen en workshops over de inclusieve samenleving en arbeidsmarkt, ook aan werkgevers. Zij zijn immers verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Onze vrijwilligers horen cliënten in de ouderenzorg soms zeggen “Wij verstaan haar niet” of “Ik wil niet geholpen worden door haar”.’
‘We willen bijdragen dat ontvangende partijen ook zover zijn om diversiteit te omarmen’, voegt Esra Altmis toe.

Professionalisering
Ik Wil begon in 2012 als burgerinitiatief. Na omzwervingen langs verschillende buurthuizen, huurde de stichting met eigen middelen een gebouw of maakte gebruik van leegstaande panden. Om niet helemaal afhankelijk te zijn van fondsen en gemeentelijke subsidies, verhuurt Ik Wil ruimtes in het pand waar men nu zit.
De stichting is in loop der jaren professioneler geworden. Leyla Kalender: ‘We zijn erg gegroeid, de vraag in de stad is groot. Door vier jaar lang mee te doen aan het programma Samen uit de armoede van het Oranjefonds, maakten we een professionaliseringsslag. Aan de orde kwam wat je theory of change is, wat je hebt nodig om een organisatie te zijn, de bedrijfsvoering, verzekering, monitoring, relaties en netwerken. We hadden een bedrijfscoach en kregen inzicht in professionalisering van de bedrijfsvoering en samenwerking met de gemeente.’ Ook werden de initiatieven van Ik Wil gemonitord. Welke aanpak van armoede werkt, e.d.

De stichting werkt nu met jaarplannen en een duidelijke focus, monitort de voortgang en heeft een zakelijke bedrijfsvoering. Met behulp van Movisie brengt Ik Wil met impactmetingen de ontwikkeling van deelnemers in kaart. En daarmee de waarde van participatie voor de inclusieve samenleving en arbeidsmarkt waarnaar zij streeft.

https://www.movisie.nl/artikel/mijn-inzet-wordt-gewaardeerd-ik-heb-weer-hoop-baan

Buurtbaan Amsterdam

door Reageer

Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie gaan in Amsterdam West hand in hand.

Veel mensen verrichten waardevol werk in Amsterdam West. Vaak zijn dat sleutelfiguren die het vertrouwen van buurtbewoners krijgen. De arbeidsmarkt blijft voor hen echter slecht toegankelijk. En beloning voor hun inzet ontbreekt. Ze blijven afhankelijk van een uitkering. Met een Buurtbaan is een opstap naar regulier werk gecreëerd. Verkleint de Buurtbaan de afstand tussen arbeidspotentieel in de wijk en de systeemwereld? Hoe slaan we een brug tussen informele en formele partijen?
Buurtopbouw van binnenuit
Eartha deed ervaring op als participatie- en empowermentcoach. Ze was buurtkok en actief rond het voorkomen van eenzaamheid in de wijk. Tijdens corona kookte ze buurtmaaltijden. Nu verdient ze de kost als zzp’er. Awatif was hulpmoeder op de school van haar kinderen en lid van de MR. Ze haalde haar startkwalificatie.
Actievelingen en arbeidspotentieel genoeg in Amsterdam West. Toch komen ze niet of moeilijk aan een baan. Ook zijn er veel buurtinitiatieven. Zo timmeren ondersteuningsorganisatie Wikistad en samenwerkingsverband Samen Meedoen al jaren aan de weg in het stadsdeel. ‘Buurtopbouw moet je van binnenuit vorm geven,’ zegt Piet van Diepen, oprichter van Wikistad. ‘Formele organisaties moeten daarop aansluiten. We willen waardering voor en erkenning van ervaringskennis op buurtniveau.’

Bewoners willen werk
De stem van bewoners in een kwetsbare maatschappelijke positie wordt vaak niet gehoord. Terwijl zij afhankelijk zijn van voorzieningen van de overheid. Die zijn bedoeld als vangnet. Veel bewoners ervaren die echter meer als een net dat hen gevangen houdt.
‘Je wordt gestraft als je een poging doet om te werken,’ zegt Eartha, een van de actieve bewoners in West. ‘Ik zat in de schuldsanering. Ik kreeg het advies niet te gaan werken, omdat al mijn geld dan naar de eisers zou gaan. Maar waar de gemeente niet bij stilstaat, is dat ik stilsta als ik niet werk. Dan ontstaat een gigantisch gat in mijn cv. Ik wilde wél werken.’
‘Als je geen werkervaring hebt, kan je die zonder baan niet opbouwen,’ zegt ook Awatif. ‘Men ondersteunt en ziet de ontwikkelbehoefte van mensen niet. Zo blijven ze cliënt. Of ze blijven in vrijwilligerswerk hangen, terwijl ze potentieel voor de arbeidsmarkt hebben.’
Yamina kwam al jaren bij welzijnsorganisaties. ‘Ze bleven me als cliënt zien. Men had geen oog voor mijn ontwikkeling. Buurtwerkers zagen me niet als samenwerkingspartner, laat staan een gelijkwaardige. Toen ben ik bij Wikistad terechtgekomen’.
Dromen
Wikistad wil actieve bewoners als deze vrouwen helpen hun dromen te realiseren én zelf aan het stuur te blijven. In de praktijk is dat lastig. In 2012 richten twee buurtbewoners bijvoorbeeld een Sociaal Spreekuur op in West. Zij hebben een netwerk in de wijk en genieten het vertrouwen van bewoners. Die weten hen te vinden, maar welzijnsorganisaties en beleidsmakers niet. Die hebben hun eigen aanbod en visie. Dat wringt. ‘Wij worden niet gezien noch erkend,’ zegt Yamina. ‘We kunnen ons niet verder ontwikkelen en hebben geen verdiencapaciteit.’

Buurtbanen
Dat moet anders. Bewoners willen meer. Zelforganisaties en professionals hebben elkaar bovendien nodig.
De introductie van een Buurtbaan zorgt in 2017 voor een doorbraak. Partijen vinden elkaar rond dit initiatief van Wikistad. Sleutelfiguur Yamina is de eerste die een 32-urige Buurtbaan krijgt. Daarvan is 8 uur voor scholing en coaching gericht op het verwerven van een baan na de Buurtbaan. Yamina komt in dienst bij Combiwel, dat buurtwerk en maatschappelijke dienstverlening verzorgt. Het stadsdeel financiert. De Buurtbaan is voor maximaal twee jaar.
De eerste Buurtbaners zijn inmiddels doorgestroomd naar een reguliere baan. Dan komt de Buurtbaan weer beschikbaar voor een andere actieve buurtbewoner. Om toe te groeien naar zo’n baan coachen de eerste Buurtbaners de nieuwe peer to peer in de Werkplaats Informeel Leren.

De ervaringen in Amsterdam West worden nu stap voor stap gedeeld met andere stadsdelen. Sinds september 2021 is de regeling Buurtbanen voor heel Amsterdam van kracht. Voorlopig kunnen er 25 Buurtbaners aan de slag in een betaalde baan. Zij zijn rolmodellen voor anderen.

Brug
Buurtbaners vervullen een brugfunctie tussen bewonersnetwerken aan de ene en publiek gefinancierde maatschappelijke organisaties aan de andere kant. De wisselwerking tussen hen is cruciaal. Piet van Diepen: ‘Beleidsmakers en instellingen zien Buurtbaners nog wel eens als betaalde vrijwilligersassistenten. Zij moeten leren meebewegen met de buurt. Instellingen, Buurtbaners en sleutelfiguren in de wijk zijn wat ons betreft gelijkwaardig. Laat ook bewoners in kwetsbare positie volwaardig democratisch partner zijn en zich ontwikkelen. Versterking van de buurt en perspectief voor mensen die waardevol werk (kunnen) doen, gaan hand in hand.’
Met Buurtbanen en later een reguliere baan of als zzp’er krijgen actieve bewoners werk dat aansluit bij hun talenten en ambities. De Buurtbaan is een breekijzer gebleken, vindt Piet van Diepen. Zowel voor mensen die nu wél aan betaald werk komen als voor de buurt. ‘De afgelopen jaren krijgen we steeds meer waardering. De uitdaging is nu om te zorgen dat informeel en formeel elkaar bij nieuwe buurtactiviteiten optimaal benutten. De visie dat buurtopbouw van binnenuit gestalte moet krijgen, blijft daarbij leidend.’

https://www.movisie.nl/artikel/maatschappelijke-participatie-arbeidsparticipatie-gaan-hand-hand