Bij Plastik & jij zijn deelnemers onderdeel van de oplossing in plaats van het probleem.
in SW-Journaal najaar 2020
In Oss staan mensen met een beperking dagelijks plastic afvalkorrels te versnipperen en om te smelten tot verschillende kleuren draad. Daar worden bijvoorbeeld lampenkapjes van gemaakt. ‘Bij Plastik & jij zijn deelnemers nu eens een keer onderdeel van de oplossing, niet van het probleem.’
Een lichte verstandelijke beperking (LVB), autisme of hersenletsel: dat zijn zo de beperkingen van de eerste deelnemers aan het project Plastik & jij. Thuis krijgen ze ondersteuning van de Brabantse zorgaanbieder Amarant. Sommigen werken bij een SW-bedrijf, anderen gaan naar dagbesteding of zitten thuis op de bank. Met Plastik & jij willen twee medewerkers van Amarant deze cliënten de kans te geven zich nog verder te ontwikkelen, maatschappelijk nuttig werk te doen en ‘samenredzaam’ te worden. In het recyclen van plastic huishoudafval vonden Bibi Achten en Kim van den Boogaard een ideaal probleem waar deze doelgroep de tanden in kan zetten, of het nu mensen zijn met een LVB, met een hersenbeschadiging of dat het gaat om degenen met een Wmo-indicatie voor dagbesteding.
Meer perspectief
Bibi Achten nam in mei 2019 het initiatief. ‘Vooral jongere cliënten geven aan dat ze in hun arbeidsmatige dagbesteding of in het SW-bedrijf te weinig uitdaging vinden,’ vertelt ze. ‘Zij willen meer perspectief, succes ervaren, complimenten krijgen en zelf ontdekken dat ze iets goeds kunnen.’ Samen met Kim van den Boogaard én vijf deelnemers ontwikkelde Achten het ‘(ont)zorgconcept’ Plastik & jij. In Breda vroegen ze studenten van de nieuwe opleiding Avans Innovative Studio mee te denken over de vraag hoe je van kleinschalige plastic afvalverwerking een arbeidsproject kunt maken, deelnemers veilig arbeidsvaardigheden kunt laten opdoen en Plastik & jij ‘in de markt kunt zetten’. Bibi Achten: ‘De studenten zeiden achteraf dat ze niet hadden gemerkt wie van ons nu cliënt en wie begeleider was. Zo goed ging het opdrachtgeverschap onze cliënten dus af.’ Ook bezochten Bibi, Kim en de cliënten een dagbesteding in Wageningen waar plastic wordt gerecycled. Tot slot denken de cliënten ook mee over het logo van Plastik & jij, over de webpagina (zijn logo dacht het wel, heb het hen gevraagd en webpagina van Amarant mogen ze geen eigen website beginnen maar wel hebben ze een pagina op de site van Amarant. Nog niet actief denk ik, want kan pagina niet vinden op internet al gelanceerd?) en over de inrichting van hun afdeling bij werkplaats R44, die begin 2021 wordt betrokken.
Werken vanuit cliënten
Er bestaan al machines om zelf op kleine schaal plastic te recyclen en vervolgens nieuwe producten te maken. Bibi Achten en Kim van den Boogaard schaften alvast de plasticversnipperaar en de omsmelter aan. Die draaien nu proef in een kantoorruimte. De Raad van Bestuur van Amarant steunt het initiatief en Amarant investeerde onder andere in de genoemde machines. Niet alle plastics zijn geschikt om in producten te verwerken. Meestal staat op plastic een recyclecode die aangeeft van wat voor materiaal het is gemaakt. De veilige codes zijn 1, 2, 4 en 5 en de nummers 3,6, en 7 moet je zoveel mogelijk proberen te vermijden. ‘Voor de veiligheid en haalbaarheid willen we vooralsnog alleen schoon plastic met de nummers 2 en 5 verwerken,’ zegt Van den Boogaard. ‘Dat zamelen we zelf in in de gemeente, met een bakfiets van R44. De studenten uit Breda bedachten ook een publiekscampagne om burgers te verleiden om schoon plastic 2 en 5 naar een inleverpunt te brengen.’
Verbinding maken
Plastik & jij zocht de samenwerking met leerwerkbedrijf R44 om deelnemers werkfit te maken (zie kadertekst). Ook is Plastik & jij aangesloten bij Deelgenoten Oss, een organisatie die klussenteams op pas stuurt om opdrachten uit te voeren die maatschappelijk nuttig zijn en die het reguliere bedrijfsleven niet uitvoert. ‘Wij proberen overal verbinding te maken,’ zegt Kim van den Boogaard. Als zorgspecialisten willen zij en Bibi Achten een brug slaan naar welzijn: ze willen mensen in beweging brengen én bij elkaar brengen. ‘Als cliënten kunnen doen waar ze goed in zijn, hebben ze minder zorg nodig,’ zegt Van den Boogaard. ‘Bij dagbestedingslocaties en bij SW-bedrijven werkt het zo dat je als deelnemer of medewerker in het bestaande aanbod moet passen. Wij beginnen aan de andere kant: wij willen betekenisvol werk ontwikkelen samen met de doelgroep en uitgaande van hun competenties. Deelnemers zijn mede-eigenaren van het project.’
Meryem
Meryem (33) is een van die mede-eigenaren. Ze vertelt dat ze als jongere in een onveilige thuissituatie verkeerde, met als gevolg dat ze haar opleiding in het speciaal onderwijs niet kon afmaken. ‘Ik zat thuis met een Wajong-uitkering. Mijn begeleider van Amarant vroeg of ik wil meewerken in de plastic werkplaats en dat doe ik nu twee dagen per week. Ik sorteer doppen op kleur en geschiktheid. Die gaan door de shredder en de omsmelter. Later maken ze er dan nieuwe producten van. Ik voel me hier thuis, heb vrienden gemaakt en kan op maandag niet wachten tot het weer woensdag is, want dat is mijn werkdag. Met hulp van de begeleiders hoop ik later ook weer naar school te gaan.’
Diensten
Het gaat bij Plastik & jij niet in de eerste plaats om productie en groei. ‘We zetten geen productielijn op,’ zegt Bibi Achten, ‘want daar hebben we de vaardigheden niet voor. Ons verdienmodel bestaat in de eerste plaats uit het leveren van diensten. Denk aan kunstenaars die onze machines gebruiken. Deelnemers van Plastik & jij kunnen presentaties of voorlichting verzorgen op scholen en opleidingen. We helpen de gemeente met afval inzamelen. We willen samen met wijkbewoners de publieke ruimte duurzamer en inclusiever maken. Onze grondstof is gratis. We kunnen dus al gauw een béétje verdienen door nieuwe producten te maken en verkopen. Maar dat is niet de hoofdzaak. We willen geen kwantumafspraken of leveringsplicht.’
Impactfinanciering
Een deel van de kosten die Plastik & jij maakt, wordt betaald uit de Wmo, de Ziekteverzekeringswet en Wet langdurige zorg. Maar Bibi Achten en Kim van den Boogaard zijn ook op zoek naar impactfinanciering: financiering die gebaseerd is op het maatschappelijk effect dat een initiatief teweegbrengt. ‘Welke maatschappelijke waarde voegen we toe, bijvoorbeeld door het bewustzijn over plastic afval te vergroten? Veel bedrijven willen investeren in duurzaamheid en gaan ons sponsoren.’ Er wordt in Nederland veel in hokjes gedacht, vinden beide initiatiefnemers. ‘Om ergens te mogen meedoen, moet je altijd passen in of de Wmo, of de Banenafspraak of de Wajong. Bij Plastik & jij kunnen mensen van verschillende kanten instromen. Iedereen mag meedoen, niet alleen cliënten van Amarant. Wat dat betreft zijn we een proeflab. Door de verwerking van plastic afval zijn deelnemers een keer onderdeel van de oplossing in plaats van het probleem.’
Leerwerkbedrijf R44
R44 is het leerwerkbedrijf dat sociaal ondernemer Evert van Tuijl in 2017 begon aan de Rossinistraat 44 in Oss. Er zijn onder andere werkplaatsen voor houtbewerking, internet, fietsreparatie en binnenkort plasticverwerking van Plastik & jij. Deelnemers doen bij R44 arbeidsvaardigheden op, ontwikkelen hun talent of bereiden zich onder begeleiding voor op ander werk. Afhankelijk van wat nodig is, volgt ieder een individueel traject: de een naar dagbesteding, de ander richting arbeidsmarkt en alles daar tussenin. Onderscheidend is dat deelnemers werk kunnen doen dat zij leuk vinden en waarvoor ze gemotiveerd zijn. ‘Affiniteit met wat je aan het doen bent, is belangrijk,’ zegt Evert van Tuijl. ‘Dan houden mensen hun werk of activiteit langer vol en voorkom je dat ze afhaken en steeds ergens opnieuw moeten beginnen. Heeft iemand meer interesse in computers dan in fietsen, dan kan hij of zij overstappen. Ieder mens heeft talent, maar je kunt dat niet altijd benutten vanwege je beperking of je levensgeschiedenis, die wij hun “rugzak” noemen. Wij als R44 bieden werk- en samenwerkingspartners zoals Amarant zorgbegeleiding, waardoor mensen tegelijkertijd hulp krijgen én zich arbeidsmatig ontwikkelen. Zorgaanbieders zijn verrast over wat onze deelnemers allemaal kunnen, en werkgevers raken verlost van het idee dat hun medewerkers ergens nog niet aan toe zouden zijn.’ Deelnemers stromen in via de gemeente (bijstand), het UWV (werkfit), de zorg (Wmo, dagbesteding) en bedrijven (omscholing, re-integratie). R44 experimenteert met nieuwe vormen van arbeid, matching en re-integratie en heeft tien werkbegeleiders en coaches in dienst. En last but not least: sinds 2017 zijn bijna tweehonderd mensen verder geholpen. De financiering komt van gemeenten, zorggelden en bedrijven, die bijvoorbeeld re-integratie inkopen wanneer een uitgevallen medewerker intern niet (her)plaatsbaar is (spoor 2-trajecten) (wat zijn spoor 2-trajecten? deel Wet Poortwachter) en uit de verkoop van producten in de R44-winkel op hetzelfde adres.