De schuldhulpverlening is in beweging. Het bedenken en experimenteren met nieuwe manieren van werken ís zelfs een beweging, stellen Movisie en Eropaf! in hun zojuist verschenen magazine Armoede en schulden Nederland uit! Een beweging van ervaringsdeskundigen, wetenschappers, professionals en vele anderen ontwikkelt innovatieve ideeën, zet veranderingen in gang en toetst anders werken in de praktijk. Bijvoorbeeld de integrale aanpak van schulden, persoonlijke en sociale problemen. Omdat louter financiële en schuldhulp niet helpt als de klant geen inkomen, huis of werk heeft, verslaafd is of lijdt aan een ernstige psychische aandoening. Net zomin als sancties en een budgettraining helpen als iemand vol armoedestress niet in staat is juiste beslissingen te nemen. Mensen zonder financiële problemen zijn al ‘rampenbijziend’, zei econome Esther Mirjam Sent onlangs op het congres van CentraM over 145 schuldhulpverlening in Amsterdam. Mensen met schulden hebben dat nog veel sterker. Schaarste leidt tot obsessief denken, blikvernauwing en tunnelvisie, stelt ook psycholoog Ap Dijksterhuis. ‘Bij mensen met schulden worden foute beslissingen daardoor uitvergroot.
Andere nieuwe praktijken zijn het opkopen van schulden door sociale fondsen en het Ethisch manifest met gedragsregels voor schuldeisers en incassobureaus.
Overheden en ‘incasso-industrie’ zoals het magazine deurwaarders, schuldeisers en omschrijft, lijken steeds meer overtuigd dat het op wantrouwen en straffen gebaseerde systeem niet effectief is. Vermeende niet-willers die hun verantwoordelijkheid voor het voorkomen van schulden niet zouden nemen, zijn in de prakrijk immers vaak niet-kunners. Recente tegemoetkomingen van de overheid zijn bijvoorbeeld experimenten met regelluwe bijstand (meer mogelijkheden bij te verdienen) en met incassovrije wijken.
De publicatie Armoede en schulden Nederland uit! biedt een rijk palet van goede voorbeelden, veranderingen in wetgeving en lokaal beleid en toekomstschetsen. Het is gelukkig geen ‘bijbel’, ondanks de wat activistische titel. De redactie organiseerde ook tegenspraak en verschil. Zo is Roeland van Geuns, lector Armoede en Participatie, kritisch over het opkopen van schulden als men dat niet koppelt aan gedragsverandering van klanten. En zweert het ene initiatief bij zelfregie en terwijl de regie bij andere schuldhulp bij sociale professionals of zelfs het wijkteam ligt.
Arbeidsparticipatie
Het in samenhang aanpakken van financiële en sociale problemen is al kansrijker dan de ‘oude’ schuldhulpverlening waarbij klanten eerst hun inkomsten moesten regelen voordat zij schuldhulp kregen. Elders wordt ook arbeidsparticipatie erbij betrokken. Lector Schulden en Incasso Nadja Jungmann deed inspiratie op in het Amerikaanse Boston. Empath is het begeleiden van schuldenaren met een mix van problemen pas klaar als klanten betaald werk hebben waarvan zij zichzelf kunnen bedruipen. In Nederland komt in Alphen aan de Rijn een pilot met ondersteuning over de volle breedte. Nadja Jungmann: ‘Generalisten nemen de regie over alle hulp bij re-integratie, schuldhulpverlening, participatie, leerplicht, bijzondere bijstand en Wmo.’
https://www.movisie.nl/publicaties/armoede-schulden-nederland-uit
http://congres.eropaf.nl/magazine/
www.centram.nl