Z magazine

Pokémom

25 september 2008 door Annemiek Onstenk

Z magazine, de straatkrant van Amsterdam – 2006

Ze ziet eruit als een tassenvrouwtje. Dik ingepakt schuifelt ze achter haar rollator over straat. Reuma heeft haar lichaam op verschillende plekken aangetast. Ze oogt kwetsbaar. Maar Henna Charry (44), geboren in ‘de jungle’ van Suriname, zoals ze zelf zegt, en sinds haar achtste in Amsterdam, is wat je noemt een pittig wijf. “Als iets me niet zint, kan ik ronduit een bitch zijn.” Henna heeft één allesoverheersende hobby: het Pokémon-spel. “Ze noemen me Pokémom.”

Ze mag dan een hulpbehoevende indruk maken, zelden doet ze een beroep op anderen. Die doen eerder een beroep op haar. Haar huis staat vol kasten met Pokémon-materiaal en is voor een deel geblindeerd: “Van zonlicht krijg ik hoofdpijn.” Maar het staat altijd open voor grote en kleine gasten.
Henna zet tal van evenementen op touw zet, vooral in de buurt. Ze praat de Dag van de Dialoog in haar stadsdeel aan elkaar, organiseert voetbalwedstrijden in het kader van de Stadsspelen en staat achter een stand op het jaarlijkse buurtfeest. Ze steekt veel tijd in de stad. “Altijd heb ik dingen georganiseerd. Vanaf m’n 16de doe ik vrijwilligerswerk in verschillende stadsdelen, vooral met kinderen. Dat zijn intelligente en eerlijke wezens. Vroeger kon ik ook aardig dansen. Ik wilde een dansschool beginnen in het pand waar nu trendy Panama is gevestigd. Tot ik ziek werd in 1997. Ik stond ’s morgens op, zakte door m’n knieën en kon niet meer opstaan. Het was een streep door alles. Tot eind 1999 heb ik niets meer gedaan.”

Na die moeilijke tijd pakte ze de draad van het vrijwilligerswerk weer op. Ze zette zich in voor het Leger des Heils, de school van haar zoon en buurthuizen.
In 1999 begon Henna in stadsdeel Zeeburg een spellenclub. “Ik heb een passie voor spellen. Ik kan nachtenlang spelletjes doen met vrienden. In die tijd was Pokémon een rage. Kinderen sloegen elkaar de hersens in vanwege die kaarten. Er bleek een landelijke en internationale organisatie achter te zitten. In de Verenigde Staten gebruikten ze het Pokémon spel zelfs om leerachterstanden weg te werken.”
Henna’s interesse was gewekt. Ze maakte zich het kaartspel eigen, gaf demonstraties en organiseert samen met een ander toernooien. Ze is goeroe en ambassadeur van Pokémon tegelijk.
Henna bood verschillende basisscholen aan Pokémon met de kinderen te spelen. “Het is behalve een educatief, ook een sociaal spel. Tijdens het spelen moeten kinderen lezen, rekenen en zich beheersen. Ze leren sportieve verliezers te zijn. Helaas waren de scholen huiverig.”
Daarom begon ze een club in het buurtcentrum. “In no time had ik twintig kinderen om me heen. Ik leer hen samenwerken en elkaar te helpen. Autistische kinderen, kinderen met ADHD, pientere en minder slimme kinderen: iedereen kan meedoen.” Tijdens schoolvakanties, op woensdag- en zaterdagmiddag zit ook haar huis geregeld vol met kinderen die haar hulp inroepen bij het maken van een deck (zie kader). Iedereen is welkom, als ‘ie zich maar aan de regels houdt. Henna: “Ik heb drie geboden en drie afspraken. Niet vloeken, schelden of slaan. En je bent pas vet als je vriendelijk bent, eerlijk en te vertrouwen.”

Haar eigen zoon moet Henna een groot deel van het jaar missen, en hij haar. Ze doorliepen een heel hulpverleningscircuit voordat duidelijk werd dat hij kampt met leerproblemen en ADHD. Ze vond in Amsterdam geen geschikte school voor hem. Ze prijst zich nu gelukkig dat hij op een internaat elders in het land terecht kon. “Hij zit daar goed. Ik mis hem, maar ik ben blij dat het veel beter met hem gaat. Ik moet hem de kans geven zich te ontwikkelen.”
Dichterbij huis genieten ook andere kinderen van de aandacht van Pokémom. We steken onze neus om de hoek bij de Pokémon-club in het buurtcentrum. Jongens, een enkel meisje en één ouder turen geconcentreerd naar de kaarten voor hen op tafel. Rode gezichten, af en toe een diepe zucht of uitroep. Het gaat er gedisciplineerd aan toe. Nemen de decibellen na afloop van de eerste potjes teveel toe, dan laat Henna haar eigen decibellen in de kleine ruimte los. Verslapt de aandacht van een kind dat ze iets uitlegt, dan houdt ze hem of haar dwingend bij de les. Voordringen is niet toegestaan. “Wie zeurt krijgt geen beurt.” Een valsspeler wordt zonder pardon in de lurven gegrepen en flink de waarheid gezegd. Kinderen die dralen bij de deur, stuurt ze onverbiddelijk weg: “Ik wil geen klachten van de ouders dat ze te laat thuiskomen.” Tegenover haar bitcherigheid en strengheid staan geduld en kameraadschap. Henna neemt de kinderen serieus, dus doen wat ze zegt en nemen een schrobbering voor lief.

Soul
Het contrast tussen haar broze buitenkant en krachtige, soms harde persoonlijkheid fascineert. Hoe zit dat? Deel van het verhaal blijkt haar eigen opvoeding te zijn. Henna’s grootmoeder hield haar voor: ‘Weet wie je bent. Zorg dat je de beste bent!’ Bij de pakken neerzitten is er niet bij. Topdanseres is geen optie meer, maar ze zal niet rusten voordat ze bijvoorbeeld weer kan fietsen. “Het fietsen mis ik, meer dan het dansen. Ik heb voor het laatst gefietst in 1999. Binnenkort ga ik revalideren bij het Jan van Bremen Instituut (voor reumapatiënten, red.).”
Ook het geloof speelt een belangrijke rol in haar leven. Van huis uit is Henna rooms-katholiek. Op haar vijftiende keerde ze zich daarvan af. Later werd ze evangelisch. “Tijdens een musical in Amsterdam kwam ik in aanraking met God, ik dacht dat ik gek werd. Een storm van emoties, van pijn tot superieure blijdschap en alles daartussenin, kwam op me af. In een fractie van een seconde moest ik ja of nee kiezen en ik koos ja, voor God. Ik ga niet naar de kerk. Bij de evangelische gemeenten lees je zelf de bijbel en neem je je eigen verantwoordelijkheid. Mijn geloof is rotsvast. Wat er ook gebeurt in m’n leven, God is erbij. Ik voel me dan ook geen slachtoffer. Zodra ik beter ben, begin ik een spellenschool: sociale activering door middel van spel. Als mijn soul op een bepaald niveau is, kan ik alles aan.”
Het spel
Pokémon bestaat uit een groot aantal getekende fantasiefiguren. Zij kunnen door training evolueren van baby, via puber tot volwassene. Er zijn gameboy spelletjes, films en kaarten van Pokémon. De kaarten komen uit Japan en worden in de VS in het Engels vertaald. Eind jaren negentig ontstond een hele industrie, van pakjes kaarten en spelcomputer tot dekbed en kinderrugzak. De rage is voorbij, maar in veel schoolklassen in Nederland is het ruilen van Pokémon kaarten nog altijd een favoriete bezigheid. In winkels is zelfs sprake van een kleine revival. In dit artikel gaat het over de minst commerciële tak van de Pokémon-business: het kaartspel. Het spel wordt met twee gespeeld. Ieder heeft een deck van zestig kaarten. Elke figuur en kaart heeft eigenschappen, punten en strijdmethoden. Doel is de tegenstander te verslaan.

Standplaats Stadionweg

24 september 2008 door Annemiek Onstenk

Z magazine, de straatkrant van Amsterdam – 2004

Hij staat met een netjes gekamde paardenstaart voor Albert Heijn aan de Stadionweg. Hij heeft zich goed voorbereid op het interview en steekt van wal nog voordat hem een vraag is gesteld: John. “Ik ben 4½ jaar Z-verkoper. Ik sta graag binnen. Mensen zien me als ze bij de kassa in de rij staan. Ik waardeer het zeer dat ik binnen mag staan. Daarom doe ik wat terug. Als de mandjes op zijn, haal ik een stapel bij de kassa. Ik hou het een beetje schoon bij de ingang en help oudere mensen hun zware tas uit het karretje tillen. Ook let ik een beetje op bij problemen. In deze buurt valt het mee. Op mijn vorige standplaats heb ik eens een fietsendief in zijn kraag gegrepen. Als dank mocht ik voor 30 gulden boodschappen doen bij Albert Heijn!”
John denkt net als de kruidenier aan de kleintjes. Als de nieuwe Z verschijnt, doet hij de oude nummers in de aanbieding. Mensen mogen Z dan meenemen voor € 0,50.
Hij spreekt Nederlands met een Engels accent. “Ik ben in Nieuw Zeeland geboren, maar mijn ouders komen hier vandaan. Nederlands is mijn moedertaal.. Tien jaar geleden arriveerde ik in Amsterdam, ik had een Nederlands paspoort. Ik ben nooit meer terug gegaan, maar ik ben trots op Nieuw Zeeland. Sinds het succes van Lord of the Rings is het een toeristische attractie. Laatst stond een 13-jarig meisje dat de film had gezien tegen een vriendinnetje over mij op te scheppen: ‘Híj komt uit Nieuw Zeeland!'”John begon in Nederland als verpleger. “Ik werkte via een uitzendbureau. De onregelmatige diensten en enorme werkdruk groeiden me boven het hoofd. Ik kreeg slaapstoornissen en kwam te laat op m’n werk. Na een tijdje was ik niet meer welkom.” Hij woonde bij een vriendin in huis maar kon al snel geen huur meer betalen. John werd dakloos. Via via kwam hij met Mustapha, die de Z-verkopers selecteert, in contact. Dit werk bevalt hem beter. “Het is een heel interessante baan. Je ontmoet zoveel verschillende mensen. Op zaterdag sta ik hier van 09.30u tot 18.30u ’s avonds. Dan ben ik helemaal schor. Laatst kwam iemand mij vertellen dat ze kanker heeft! Je bent een praatpaal voor mensen.”
John is sinds kort lid van de verkopersraad. “Het is belangrijk dat de redactie naar verkopers luistert. “Wij weten wat lezers vinden van Z. En wat hen bezighoudt. Mensen vragen zich vaak af waarom we dakloos zijn. Ook vinden ze leuk te lezen wat verkopers van bepaalde onderwerpen vinden. Bijvoorbeeld wat de toetreding van Oost-Europese landen voor de EU betekent.”
John aarzelt of hij voor Z op de foto wil, maar hij houdt wel van aandacht voor zijn zaak. Met weemoed praat hij over het radio maken dat hij vroeger deed. Met zijn protestbeweging was hij voortdurend op de televisie. Nu zoekt hij de buis op voor zijn krant. “Binnenkort wordt de vijfmiljoenste Z verkocht. Daarom willen we op AT5 komen. Dat is gratis promotie voor Z.” Hij maakt mensen ook graag deelgenoot van zijn visie. Zo vindt hij het een schending van de mensenrechten dat je in Nederland een boete krijgt als je dakloos bent.
John is eigenlijk wereldverbeteraar. Hij brak zijn studie, eerst geneeskunde en later verpleging, af om beroepsactivist te worden. Hij sloot zich aan bij een militante werklozenbeweging. “Begin jaren ’90 was er een rechts bewind in Nieuw Zeeland. Wij protesteerden onder andere tegen de behandeling van uitkeringsgerechtigden door de Sociale Dienst. We deden – geweldloos – dingen als het bezetten van een regeringsgebouw of het omsingelen van een hotel waar ministers bij elkaar kwamen. Na één van die acties liep het uit de hand. Een knokploeg kwam verhaal halen en een man van de beweging werd zwaar gewond. Ik zat op dat moment met een makker in de kroeg. Dat zette kwaad bloed. Het was einde verhaal. Ik was 31 en wilde het land van mijn ouders zien.” Nederland dus.

Hij staat bijna twee jaar op de Stadionweg. John’s tijd nadert. Z-verkopers moeten na twee jaar verplicht van standplaats wisselen. Als het aan John ligt gaat dat systeem op de helling. Hij heeft -tig argumenten tegen de verplichte standplaatswisseling. “Mensen kennen me en geven geld, meer voor mij dan voor de krant. Een nieuwe verkoper zullen ze niet gauw wat geven. Ze krijgen het tenslotte steeds minder breed.”
Op straat leven doet hij liever niet meer. “De laatste keer was rond oud en nieuw. Ik sliep in auto’s en kreeg verschillende boetes.” Je zult hem niet romantisch horen doen over dakloos zijn. “Het is extreem ongezond. Het buiten leven leidt tot problemen als teveel zuipen.” Op het ogenblik heeft hij een kamertje bij een oude vriend, Nico. “We ontmoetten elkaar tien jaar geleden op het strand in Zandvoort. Tegenwoordig kook ik voor hem, hij is 81. Hij is leuk gezelschap.”

Wat ga je doen als je hier niet meer kunt staan?
“Ik wil iets anders interessants doen, bijvoorbeeld maatschappelijk werk. Het liefst help ik mensen met honderd tegelijk.”

Het licht van Nikolaas

24 september 2008 door Annemiek Onstenk

Z magazine, de straatkrant van Amsterdam – 2004

Je fietst er tien keer aan voorbij. Tot een wonderschoon geluid je tot stilstaan dwingt. Een bezoeker glipt naar buiten en met hem de laatste klanken van een lied. Achter de houterige letters van het woord ‘Immanuel’ op de voorgevel blijkt een kerk schuil te gaan, de Russisch-orthodoxe Heilige Nikolaas van Myra. Het kerkkoor, de vele kaarsen, de geur van wierook en het oplichtende goud van de iconen: als een magneet trekken zij een kleine tweehonderd mensen vanuit de kou buiten de warmte in. Zoiets moois midden in het drukke stadscentrum. Russen, Grieken, Serviërs, Roemenen, Bulgaren, Nederlanders, Eritreërs, Finnen en Amerikanen wonen dicht op elkaar staand de zondagsdienst bij. Zij komen uit Amsterdam, maar er zijn ook mensen uit Almere en Zwolle. En veel kinderen. Zij kruipen tussen benen door, rennen over de balustrade of bestuderen de gezichten van kerkgangers naast hen.
Zondag 19 december is de naamdag van de Heilige Nikolaas, naar wie de kerk is genoemd. Speciaal voor deze gelegenheid is er een bisschop uit Brussel overgekomen. Een hoog goudkleurig hoofddeksel onderscheidt hem van de andere voorgangers.
De dienst en koorliederen zijn in het kerk-Slavisch, de priesters spreken Russisch en Nederlands. “Ik versta niet alles, maar de rituelen zijn ongeveer hetzelfde als in de orthodoxe kerk in Griekenland,” zegt een jonge moeder met een wandelwagen achterin de kerk. “Wij zijn Grieks-orthodox. Ik kom niet elke week. Maar omdat het kersttijd is, ben ik met mijn dochter naar de communie geweest.” Zij pakt haar kleintje goed in tegen de vrieskou. Orthodox kerstmis is op 7 januari. Het nieuwe jaar begint op 14 januari.
De meeste mensen bezoeken Nikolaas om te bidden. Van tijd tot tijd buigen zij hun hoofd en slaan een kruisteken, in omgekeerde volgorde als de rooms-katholieken. Een enkeling tikt tijdens de dienst een paar keer de grond aan.
“Ik vind hier rust,” zegt een jonge vrouw. “Door de week heb ik veel te piekeren, in het weekend ga ik bidden. Dat geeft me steun. Ik hoor eigenlijk bij de Servisch-Orthodoxe kerk op de Wallen. Mijn vader is daar priester. Ik ben half-Servisch.” Af en toe gaat ze even naar buiten tijdens de ruim twee uur durende dienst. “Ik heb frisse lucht nodig. Ik heb buikpijn, ik eet niet voordat ik naar de kerk ga.”
Achterin de kerk is het een komen en gaan. Mensen lopen binnen en verlaten het gebouw weer na korte tijd. Ouderen en jongeren. Keurig in de kleren, leren handschoenen in de hand en sjofel met vettig lang haar. Wat zoeken en vinden ze?
“Ik kom hier vooral om een kaarsje aan te steken voor mijn familie, mijn gezondheid en geluk,” vertelt een Servische Amsterdammer als hij weer buiten staat. “Mijn familie in Servië doet dat daar voor mij.”
Voor de orthodoxe bezoekers is het deze maand een soort Ramadan. “Mijn broer vast zeven weken,” zegt de Servische man. “Maar ik ben niet zo fanatiek.” Vandaag wordt er vis gegeten, geen varken of kip. Hij viert de naamdag thuis, met een vriend.
“De kerk is een religieuze aangelegenheid, wij hebben geen culturele of ontmoetingsfunctie,” zegt Vader John Sewter, een van de voorgangers. Maatschappelijke betrokkenheid is er wel. “Wij doen met andere kerken mee aan Met hart en ziel-bijeenkomsten, om geweld en onenigheid tussen bevolkingsgroepen te voorkomen.” John is Engels van origine en woont in Alkmaar. Hij is na jarenlang activiteiten voor de kerk gewijd tot diaken. Hij herinnert zich hoe menig Oost-Europeaan na het verdwijnen van het IJzeren Gordijn aan de deur klopte. “Men zocht onderdak en wilde iets te eten. Wij zaten met de handen in het haar. De rooms-katholieke kerk had vroeger eigen stukken land, weeshuizen en scholen. Wij hebben geen geld en konden mensen niet helpen, hoe graag we ook wilden. Wij verwezen hen door naar de zusters in de binnenstad. Gelukkig wonen er inmiddels zoveel Oost-Europeanen in Amsterdam dat migranten terecht kunnen bij familieleden.”
Op 19 december haalt een jongen in de kerk geld op voor kinderen van Beslan. In 2005 bieden vrijwilligers van de kerk 25 kinderen uit Beslan een vakantie in Amsterdam aan.
Aan het einde van de dienst worden cadeaus uitgewisseld met het hoge buitenlandse bezoek. De gelovigen vormen een rij om de bisschop één voor één een kus op de hand en het kruisbeeld te drukken. Zij krijgen een Russisch prentje met de kalender en heilige dagen in 2005 mee.
Als ik vertrek loop ik naast een wat oudere, gezette Grieks-Amsterdamse meneer. Hij geeft me een brede grijns en zijn prentje. Hij komt hier nu drie jaar, iedere week en het doet hem zichtbaar goed. Voor zijn Grieks-orthodoxe geloof is er geen kerk in Amsterdam, maar Nikolaas is een goed alternatief. Maar hij moet gaan: zijn werk op luchthaven Schiphol wacht.

Doordeweeks kom ik nog eens terug voor een bezoek aan het informatiecentrum. Eén blik in de kerk en ik ontnuchter. Zonder licht is het een ontzielde plek, bijna kleurloos. De iconen zijn van kostbare museumstukken veranderd in spulletjes van de vlooienmarkt. De betovering is doorbroken. Bekoring is iets voor zon- en feestdagen.

Een gezonde lachwandeling

29 augustus 2008 door Annemiek Onstenk

Z magazine, de straatkrant van Amsterdam – 2006

Zomaar een zonnige zondagochtend in het Vondelpark. Enkele tientallen mensen staan vreemd te doen en luidkeels te lachen in het Openluchttheater. Het ziet er zo komisch uit dat omstanders stil blijven staan. Onwillekeurig lachen ze mee. Sommigen laten hun filmcamera draaien. Zelfs passerende honden lijken een grimas op hun snuit te hebben.
Er blijkt een workshop lachyoga aan de gang te zijn, ter ere van Wereldlachdag. Ja die bestaat, zo leren we. Wereldlachdag staat voor gezonde lol, maar ook voor vrede en verbroedering. In Parijs viert men Wereldlachdag door met zoveel mogelijk mensen om 15.00u onderaan de Eifeltoren en masse in de lachen te schieten. In Zwitserland proberen mensen onder leiding van een heuse lachprofessor een boot, midden op een meer, met hun gelach een uur lang in beweging te houden. En in Amsterdam is er dus een openbare lachles, gevolgd door een lachwandeling.Docent Wil legt de groep uit dat lachen niet veel meer is dan lucht verplaatsen, goed voor lichaam en geest. Kinderen hebben tussen de 300 en 400 lachimpulsen per dag. Volwassenen nog maar 15, vertelt hij. “Volwassenen hebben het lachen helaas verleerd, terwijl het zoveel positieve energie naar bovenbrengt.” Met lachyoga kun je weer leren schuddebuiken.
De armen gaan de lucht in. Bij het langzaam laten zakken ervan is het de bedoeling een lach te laten ontsnappen. Deelnemers schudden handen met elkaar, moeten lachend kennismaken door hun namen te noemen en oefenen verschillende stadia van het lachen. De meeste mensen beginnen zuinig. De lach blijft in hun keel steken. Zich eens even helemaal laten gaan, lijkt voor de meerderheid onbereikbaar.
Maar verdomd, oefening blijkt toch te werken. Een mevrouw laat weten, uit onwennigheid, al snel kramp in haar kaken te krijgen. Even later gaat ze echter helemaal los. En niet alleen zij. De aanblik van zoveel lachende, zelfs gierende en brullende mensen om je heen, laat vrijwel niemands lachspieren onberoerd. Bij een aantal mensen biggelen binnen enkele minuten zelfs tranen van het lachen over de wangen.

Het is een bont gezelschap dat zich overgeeft aan het georganiseerde lachen. Jongeren met piercings en een grijzende meneer – type geschiedenisleraar. Maar ook buitenlandse toeristen, nette mensen met dure kleding van Tommy Hilfiger en, te oordelen naar het gemak waarmee zij zich overgeven, spiritueel geïnteresseerden. Iets meer vrouwen dan mannen. Meester Wil gebaart dat voorbijgangers zich kunnen aansluiten. Omdat niets wijst op een sekteachtige bijeenkomst, waar je maar moeilijk uit kunt ontsnappen, voegen ook enkele passanten zich tussen de lachenden. Zij doen mee met de ontspanningsoefeningen en laten hun kilometerlach klateren.
In het park klinkt een ware kakofonie aan geluiden. Rollend gelach, gehinnik en moeizaam uit de buik opborrelende lachstoten. Een meneer is astmatisch. Zijn gepiep werkt in deze sfeer zo opzwepend, dat menigeen dubbel ligt, hijzelf incluis.
Je kunt dus lachen, ook zonder dat er iets te lachen valt. Zet – fysiek – een lach in en voor je het weet ben je hardop aan het schaterlachen. Je moet het gewoon doen, er niet teveel achter zoeken, verzekert humorcoach Marleen Heeman. “Het is puur omdat lachen lekker en gezond is. Het is geen therapie, hoewel het samen lachen door sommige mensen als bevrijdend wordt ervaren.”
Na de lachyoga neemt Heeman het gezelschap mee de paden op voor een lachwandeling. De deelnemers werpen elkaar een denkbeeldige bal toe. Ook krijgen ze de opdracht gek te lopen en rare bokkensprongen te maken. Wat volgt heeft veel weg van het opkomen of afzwaaien van een stoet circusclowns. Maar de mensen hebben plezier en daar gaat het om.

De oorsprong van het bewuste lachen ligt in India, waar ene dokter Madan Kataria lachen als een vorm van conditietraining ontwikkelde. Hij vindt onder andere navolging in Denemarken, Nederland en België. In België zijn er verschillende lachclubs. In Nederland wordt vooral de lachyoga beoefend, met name in Rotterdam en Amsterdam. Wereldlachdag 2006 heeft vast nieuwe lachers opgeleverd. Na afloop van het evenement is het dringen rondom de docenten.
De gedachte dat toeristen bij thuiskomst in Japan, Italië of Nieuw-Zeeland hun vakantiefilmpje afdraaien en, voor wat zij zien als maffe, Amsterdammers stuk zien gaan van het lachen, roept een glimlach op. Lachen is een global experience.