Eén kind en één jongere die samen met één speciaal getrainde volwassene drie jaar lang in een gewone wijk wonen, naar een passende school gaan en ondersteunende therapie krijgen. Jeugd en Co bezocht dit nieuwe concept: het Driehuis.
Jeugd en Co, nummer 6, 2010
Ons Driehuisgezin woont in een rijtjeshuis in een nieuwerwets Amsterdams hofje op stadseiland IJburg. Nina zit in de huiskamer aan tafel te schilderen. Ze is geslaagd voor het vmbo en heeft al vakantie. Driehuisouder Claudia laat ons de tuin en benedenverdieping zien. Op de wc en langs de trap naar boven hangen kleurige schilderijen en tekeningen van Nina. Zij zal “absoluut niet” met ons willen praten, zo verwachtte Claudia van tevoren. Marcel, de jongste huisgenoot, was wel bereid. Hij is autistisch, daarom heeft Claudia de komst van de journalist goed met hem voorbereid. Maar als het zover is, is Marcel nog met het leerlingenvervoer onderweg van school naar huis. Een file.
“Marcel was negen toen we hier in juni 2008 kwamen wonen”, vertelt Claudia, voorheen journalist. “Hij was al twaalf keer verhuisd, moest elke keer opnieuw beginnen en vertrouwde niemand meer”. Marcel had en heeft verschillende gedragsproblemen. Zo moest hij de eerste tijd nog goed leren luisteren. Een opvoedtrainer van de Bascule kwam langs en leerde Claudia met rollenspel om duidelijk te zijn en in te spelen op Marcels specifieke gedrag en behoeften. Voor Marcel staat ‘luisteren’ handzaam uitgeschreven op een flap, die Claudia laat zien. “Het papier hangt nu aan de binnenkant van de deur, zo goed gaat het”.
Ook andere problemen worden, in volgorde van urgentie, aangepakt. Marcel kan grof in de mond zijn, schelden (“Dan roept hij ‘stinkende kuthoer’”, zegt Claudia), dreigen het huis in de fik te steken en haar dood te maken. Claudia: “Maar als hij ondergewicht heeft, krijgt dat prioriteit, de verbale agressie kan wachten”.
Het gaat bij Driehuis om kinderen met complexe problematiek die niet meer in een leefgroep of (therapeutisch) pleeggezin kunnen wonen. Willemijn van Vlerken, therapeut bij de Bascule, geeft alle aanstaande Driehuisouders een introductiecursus opvoeden, aan de hand van de uit de VS afkomstige methodiek pmto (parent management training Oregon). Zijn ze eenmaal begonnen, dan neemt een collega van de Bascule de opvoedbegeleiding op zich. Van Vlerken: “De opvoeding in Driehuizen is gericht op behandeling en ontwikkeling van de kinderen. Wij geven de opvoedouders handvatten om met moeilijk gedrag van de kinderen om te gaan en dat te verbeteren”.
Het Driehuisouderschap is een baan voor dag en nacht. Naast de begeleiding door de Bascule, ondersteunen Driehuisouders elkaar. De gezinnen wonen in clusters van drie bij elkaar. De ouders vormen een team en vangen elkaars kinderen op als ze een time out nodig hebben.
Nina groeide op in een netwerkpleeggezin, dat niet meer voor haar kon zorgen. Voordat ze bij Claudia kwam, verbleef ze in een groepshuis van Beter met Thuis, waar maximaal acht kinderen wonen. Het verschil met Driehuis is groot. Nina: “Bij Beter met Thuis is er elke dag een programma: huiswerk maken als je thuiskomt, rustmomenten, op tijd naar bed, een vaste dag in de week wasdag, zeggen wanneer je naar buiten gaat, etc. Dat is hier allemaal niet. Claudia wil wel graag weten waar ik ben, maar verder ben ik vrij. Als het nodig is, kan ik elke dag m’n kleren wassen”.
Nina ontpopt zich als gedreven vertegenwoordiger van Driehuis. Ze is heel positief over haar tijdelijke ouder. “Claudia luistert goed, begrijpt alles goed en ze is niet zo heel oud. Ze weet wat er in mij en Marcel omgaat. Als ik kijk naar andere Driehuisouders, vind ik haar de beste”.
Spirit heeft het concept van Driehuis zelf bedacht. Projectleider Resy van Broekhoven: “Veel kinderen moeten in een tehuis blijven omdat er geen alternatief is. De Hoenderloo Groep is ook een driemilieuvoorziening, in de bossen. Maar daar wonen ze op grote afstand van hun familie; het gaat in Hoenderloo bovendien om groepsopvoeding. Driehuis is een met een gezin vergelijkbare situatie, dat is wat deze kinderen nodig hebben”. Maar dan wel een gezin zonder eigen inwonende kinderen, om de Driehuiskinderen optimale aandacht geven en de kans op conflicten zo klein mogelijk te maken.
Samenwerkingspartner Sjerry van Vlerken, directeur van Altra College Amsterdam, wijst eveneens op het voordeel van kleinschaligheid van Driehuis. “Kinderen met zware psychiatrische problematiek zijn heel moeilijk, zowel thuis als op school. Als je ze allemaal bij elkaar in een gezinshuis zet, maken ze het ook moeilijk voor elkaar. Het is een goede keuze om slechts twee kinderen, van verschillende leeftijd, met één of twee ouders te laten wonen. Dat geeft meer rust dan in een tijdelijke voorziening met steeds ander personeel en wisseldiensten, etc. Een kind zonder veel ontwikkelingskansen kan zo tot ontplooiing komen”.
En dat doen ze. Nina begint volgend schooljaar op een mbo-opleiding evenementen. Ze is de afgelopen twee jaar “met sprongen vooruit gegaan”, stelt Claudia. “Ze heeft toekomstplannen, komt voor zichzelf op, loopt – letterlijk – niet meer weg voor problemen en stelt zich open voor mensen”. Ook met Marcel gaat het goed. Claudia: “Hij heeft erg veel geleerd en heeft weer zelfvertrouwen gekregen. In het begin was hij onverschillig, hij zou wel zien wat zijn zoveelste huis bracht. Nu zegt hij: ‘Ik hoef bij jou niet bang te zijn’. Ook heeft hij weer contact met zijn moeder. Nu het voor hem niet meer alleen overleven is, is er tijd over voor sociaal-emotionele ontwikkeling”.
Volgend jaar zit Claudia’s driejarig ouderschap erop. Ze is daar tegen die tijd wel aan toe. Dat ze haar eigen sociale leven jaren moest opgeven, heeft ze er graag voor over, maar een Driehuis runnen is “heel zwaar”. Over Marcel, die blijft ‘driehuizen’, maakt ze zich de meeste zorgen. Hoe zal het verder met hem gaan? De afgebakende periode van drie jaar met dezelfde ouder kan voor deze kinderen juist goed zijn, stelt Willemijn van Vlerken van de Bascule. “Het tijdelijke karakter kan als veilig worden ervaren. De Driehuisouder blijft daardoor voor het kind op voldoende afstand. Kinderen die het in de intimiteit van een gewoon pleeggezin niet redden, kunnen in een Driehuis toch in een gezin wonen”.
Driehuis is een nieuwe voorziening in Amsterdam, waarin Spirit samenwerkt met het Altra College (speciaal onderwijs) en de Bascule (kinder- en jeugdpsychiatrie). Een Driehuisgezin bestaat uit een Driehuisouder en eventuele partner, een kind beneden en een jongere boven de twaalf. De Driehuisouder is in dienst van Spirit en wordt aangesteld voor drie jaar. Zij/hij moet een Hbo-denkniveau hebben, pedagogisch inzicht, zelfoplossend vermogen en het liefst ook ervaring met specifieke behandelprogramma’s. Ook moeten Driehuisouders goed kunnen samenwerken.
Er zijn nu acht Driehuisgezinnen, allemaal in nieuwbouwwijk IJburg. Het negende gezin is op komst; het moeten er dertig worden.
Driehuis onderscheidt zich van andere gezinshuizen door de kleinschaligheid, langdurige plaatsing en beperking tot de moeilijkste kinderen. Wij bezochten de Driehuisgenoten Claudia (36), Nina (17) en Marcel (11).