‘Regulieren en ervaringsdeskundigen moeten sámen hulp bieden,’ zegt Annique Dirkx op het Zorg+Welzijn congres over ervaringsdeskundigen. ‘We/ze kunnen van elkaar leren.’ Annique maakte als cliënt van beiden gebruik, maar herstelde pas echt nadat een ervaringsdeskundige haar hielp de weg naar zichzelf terug te vinden. Belangrijkste verschil: in de reguliere zorg kreeg zij in hulpverlener/cliënt-relatie te horen wat ze niet goed deed, terwijl ze met de ervaringswerker een gelijk speelveld betrad. ‘Zij keek door m’n masker van “Het gaat goed.” heen en herkende zich in mij.’ Vanaf die click begon het bouwen aan zelfvertrouwen en herstel. Nu is Annique zelf een trotse ‘ervaringsdeskundige in opleiding’.
Annique’s ‘wij’ en ‘zij’ blijkt veelzeggend op het congres, dat op 14 juni 2017 plaatsvond in Ede. Er nemen zowel ervaringsdeskundigen met psychische problematiek, een chronische ziekte, lichamelijke beperking en andere aandoeningen aan deel, als zorgprofessionals en die laatsten voelen zich in de verdrukking. Veel ervaringsdeskundigen deden schrijnende ervaringen op bij de regulieren en moeten niet veel meer van hen hebben. Dat ook veel (ex-)cliënten en ervaringsdeskundigen laten weten in de reguliere zorg gehoord, gezien en serieus genomen te worden, lijkt maar een schrale troost.
Secretaris-generaal Erik Gerritsen van VWS maakte een goede beurt door bij aanvang van het congres ten overstaan van zoveel mondig geworden ervaringsdeskundigen te stellen dat niet minder dan ‘guerrilla in de spreekkamers’ nodig is. ‘Wij van de systeemwereld proberen praktisch verbinding te leggen met de leefwereld,’ zo stelt hij. Bij een uitnodiging voor een spreekbeurt eist Erik Gerritsen standaard dat de sprekerslijst patients included moet zijn. Ook zet VWS zich in voor normale banen voor mensen met een beperking. Toch liep ook hij een kleine smet op zijn joviale blazoen op. Ervaringsdeskundig wetenschapper Wilma Boevink vroeg hoeveel ervaringsdeskundigen VWS zelf in dienst heeft. ‘Waarom bepalen wij het beleid niet?’ Daarop reageerde Gerritsen met de dooddoener ‘Kwaliteit gaat boven quota’. Een pijnlijk moment, dit vis-à-vis met de onlangs gepromoveerde Boevink.
Volgens haar maak je de kloof tussen systeem en leefwereld, tussen ‘zij’ en ‘wij’, niet kleiner door een of twee ervaringsdeskundigen in reguliere zorgteams op te nemen. ‘We moeten volwaardige co-partners zijn om de Ggz voor ons gevoelig te maken. Doel is de Ggz te transformeren naar een multideskundig netwerk dat, samen met welzijnswerkers, armoede bestrijdt en ons steunt in ons leven dat soms goed gaat en dan weer slecht. Op naar een werkelijk helpend systeem!’
De taak van ervaringsdeskundige is niet alleen het ondersteunen van herstel en bijdragen aan zorg voor individuen, stelt ook Alie Weerman, lector aan Hogeschool Windesheim in Zwolle en eveneens spreker op het congres. ‘Ervaringsdeskundigheid, dat bezig is een sterk merk te worden, is in het leven geroepen om kansen te creëren voor mensen die psychisch of chronisch lijden en om onrecht tegen te gaan, zoals schulden die blijven groeien door boetes, het ontbreken van woonbescherming in RIBW’s, schofferende bejegening en het afschrijven van mensen. Ervaringsdeskundigen dragen bij aan een inclusieve samenleving.’ Om het zij/wij-denken te doorbreken moet de opleiding tot ervaringsdeskundige naar de mening van Weerman ingebed zijn in het vak Social work, dat maatschappelijke veranderingen als focus heeft.
Dus toch revolutie.