Amsterdam Centraal

Hoogleraar en planoloog Zef Hemel verzorgde 11 mei 2016 een #Stadslicht City Trip naar Moskou in Pakhuis de Zwijger. Hij vindt alles prachtig in en aan deze metropool. De ongebreidelde groei van de stad, nu al even groot als heel Nederland en vier keer St. Petersburg. De megalomane toekomstplannen en rücksichtsloze landjepik in de regio om nieuwe stadsuitbreidingen te realiseren. De orthodoxe kerk, die de allerrijkste kerk ter wereld is. De schurkenstreken van achtereenvolgende politieke machthebbers en vastgoedmagnaten. De achtbaanswegen, aangelegd om te paraderen met tanks, raketten en ander wapentuig maar nu verstopt door autoverkeer. De prestatie om in tien jaar een heel metronet aan te leggen (‘Kom daar in Amsterdam eens om.’). Weergaloos vindt Zef Hemel het ‘organisme’ Moskou, dat onbeheersbaar en onbestuurbaar doorgroeit.

Geestdrift voor en kennis van een onderwerp staan meestal garant voor een boeiende ‘reis’ naar (mij) onbekende oorden. Maar Moskou dreigt, naarmate de avond vordert, een bad trip te worden. Nooit geweten dat de Russisch orthodoxe kerkleiders de ambitie hadden en hebben van Moskou het derde en grootste ‘Rome’ te maken, de enige echte wereldkerk. Fascinerend dat de stad na verschillende malen in de geschiedenis overlopen, afgebrand en aangevallen te zijn, zich telkens grootser opnieuw wist op te bouwen.

Je kunt de daadkracht van Moskou toen en nu bewonderen. Maar dat de Moskovieten in de jaren 30 een heel metronet wisten aan te leggen, kwam ook door de inzet van slaven, te vergelijken met de huidige slavenarbeid bij de aanleg van stadions voor het WK voetbal in Qatar in 2022. De vrouwen van Pussy Riot krijgen van de hoogleraar een sneer in plaats van ontzag voor hun moed. Zef Hemel: ‘Hoe dúrfden zij tegen Poetin te betogen in juist de orthodoxe kerk Christus Verlosser.’ Het is de kathedraal waarmee Russen en Moskovieten hun overwinningen op vreemde overheersers eren, de met goud beklede grootste orthodoxe middelvinger naar het Westen. Het reisverhaal vertelt niets over corrupte burgemeesters, het vele geweld in Moskou, de onleefbaarheid, het milieu en de natte dromen van miljardairs die er aan de touwtjes trekken.

Zef Hemel lijkt zich volledig te vereenzelvigen met Moskou en de stad amechtig te prijzen. Ik had meer kritische distantie verwacht.

Het is voor woningcorporaties gemakkelijker geworden huurwoningen te verkopen en de economie trekt weer een beetje aan. Dus lezen we in de krant dat ‘de woningmarkt in de lift zit’. Dat heeft een opgewekte en positieve klank. Voor (aspirant) huurders met een laag of middeninkomen die niet willen of kunnen kopen, gaat de lift echter vooral naar beneden. Starters in bijvoorbeeld Amsterdam moeten onredelijk lang wachten op een sociale huurwoning, als ze er al voor in aanmerking komen. Doorschuiven naar een grotere, betaalbare huurwoning door gezinnen is vrijwel onmogelijk. Begane grondwoningen die bestemd zijn voor huurders met een beperking/medische indicatie, worden onttrokken aan het sociale bestand. Bij mij in de buurt kochten mensen een gelijkvloerse driekamerwoning op de begane grond voor hun studerende kind van 19 jaar. De woning werd eerst bewoond door een ouder echtpaar, waarvan één van de twee met een handicap. Ander voorbeeld. De Amsterdamse Czaar Peterstraat, waar in de jaren 80 nog de film Ciske de rat werd opgenomen, is zo’n straat in de lift. Maar liefst 500 huurwoningen zijn of worden gerenoveerd en verkocht. In de straat zijn tal van zogenoemde arbeiderswoningen van weleer te koop (zie foto). De winkels richten zich op mensen met de beter gevulde portemonnee. Excentrieke winkeltjes verkopen, in sjieke setting, kaas, juwelen, designkleding, vleesch, de betere koffie en kinderschoen, etc.

Niet dat ik terug wil naar de armoe van weleer en de ellende van te kleine woninkjes in de Czaar Peterstraat. Maar waarom niet meer goede, betaalbare huurwoningen? Laat huurders ‘meeliften’ op de woningmarkt, zorg voor voldoende huurwoningen en geef hen de keuze tussen betaalbaar huren of kopen.

In ons woongebouw eindigt de (buiten)brandtrap met een gesloten deur. In plaats van met een snelle, eenvoudige handeling kun je alleen naar buiten wanneer je met je huissleutel het slot opendraait. Bij calamiteiten in een gebouw met ruim 70 huishoudens lijkt me dat onveilig (en niet voldoen aan de brandveiligheidsvoorschriften). Dus de woningcorporatie, Stadgenoot, voorjaar 2012 gevraagd dit foutje te herstellen en aan de binnenzijde van brandtrapuitgang een deurklink aan te brengen. Zo gezegd zo gedaan, zou je zeggen. Maar nee. Ik heb het verzoek langs verschillende wegen zes keer herhaald, maar nog altijd zit de brandtrapuitgang van binnen op slot. Omdat er huurders en kopers in het gebouw wonen, moest er over worden vergaderd wie voor de kosten opdraaide, hoorde ik een keer als verklaring. Let wel, het gaat hier over een deurkruk.

Na de zomervakantie heb ik het maar eens hogerop gezocht. Wie houdt toezicht op de naleving van brandveiligheidsvoorschriften? Internet (de sites van de brandweer, gemeente, Bouw- en Woningtoezicht, stadsdeel) bood onvoldoende soelaas, dus belde ik de brandweer Amsterdam/Amstelland. Die blijkt in deze alleen te adviseren, niet te handhaven. Men verwijst mij naar het stadsdeel. Gemeentelijk toegangsnummer 14 020 is twee dagen lang ‘in gesprek’ dus ik probeer het via een meldingsformulier. Dezelfde dag nog een behulpzame ambtenaar aan de lijn, die reageert op de melding. Hij zal het verzoek om handhaving/toezicht bij de juiste ambtenaar op het stadsdeelkantoor Oost bezorgen. De volgende dag een telefoontje vanuit dat kantoor: ‘Mevrouw, u moet niet bij ons zijn, wij handhaven alleen in de openbare ruimte en dit gaat over een gebouw!’

Als burger moet je zelfredzaam zijn, verantwoordelijkheid en eigen initiatief nemen… maar maandenlang tevergeefs bedelen om een deurklink gaat wel ver.

Krukken zijn het, de instituties die hun verantwoordelijkheid niet nemen of afschuiven!

Bouwgrond uit de geboorde tunnels voor de Noord/Zuidlijn wordt gedumpt in de IJ-haven, tussen de Jan Schaeferbrug en de Verbindingsdam. Op deze wijze verondiept Amsterdam de IJ-haven , omdat er geen zeeschepen meer aanmeren. Een ondiepe haven is bovendien goedkoper in beheer dan een diepe.

Regelmatig is de werkschuit te zien die z’n lading grond loost. Voor een leek een fascinerend schouwspel, omdat de boot van onderen open gaat en gewoon blijft drijven. De meeste grond zakt onmiddellijk naar de diepte. Na afloop blijft alleen een drabbig, crèmekleurig spoor op het water achter. De wind drijft restschuim in een hoek bij de Verbindingsdam (foto).

Het storten zie ik als een soort landverhuizing. Ik mijmer over de grond – momenteel afkomstig uit De Pijp en Amsterdam-Zuid – die mogelijk ooit leeflaag was. Voordat ze de bouwgrond dumpen, wordt het boorsel (hoofdzakelijk zand) gezeefd. Stukjes mammoet of andere prehistorische dieren uit Zuid zullen niet in de IJ-haven belanden. Die zijn voor de archeologen. In mijn fantasie wordt Zeeburg echter toch stukjes ‘geschiedenis’ rijker. Maar komt er met de grond ook iets mee waar de bewoners minder blij mee zijn?

Voordat er Noord/Zuidlijngrond werd gestort, is de IJ-haven al verondiept met boorsel van de Piet Heintunnel. Destijds onderzocht de gemeente of het oppervlaktewater van de IJ-haven en het grondwater in de omgeving verontreinigd werden door de licht vervuilde Piet Heintunnelgrond. Toen dat niet of ‘niet significant’ bleek, is de verplichting van milieumonitoring vervallen. Het laatste onderzoek was in 2006. Noord/Zuidlijntunnelgrond is dus niet-gemonitord slib.

Nu er vanwege het warme weer dagelijks wordt gezwommen in de IJ-haven, informeerde ik bij het voorlichtingscentrum van de Noord/Zuidlijn of de naar beneden dwarrelende boorgrond kwaad kan voor duikende, proestende en onder water zwemmende kinderen. De mevrouw aan de lijn liet mij namens ‘het boorteam’ weten dat er ‘alleen schone grond’ wordt gestort en dat het lozen geschiedt onder toezicht van de Havendienst. We vertrouwen er maar op. Maar voor de zekerheid adviseer ik kinderen geen met historische grond-water verrijkt IJ-havenwater door te slikken.