Omdat prostituées per definitie als slachtoffers worden gezien, zijn ze kwetsbaar voor vrouwenhandelaren, zegt de Oegandese Kyomya Macklean van WONETHA, een organisatie die opkomt voor sex workers. ‘Wij leren prostituées voor zichzelf op te komen en trots te zijn. Veel vrouwen hebben dit vak gekozen.’
Natuurlijk heeft ze het Red Light district bezocht. De vrouwen achter de ramen op de Amsterdamse wallen hebben betere arbeidsomstandigheden dan de prostituées in Oeganda, dat had ze snel gezien. ‘Ze hebben meer veiligheidsmaatregelen en zeggenschap over welke klanten ze wel of niet binnenlaten.’ Kyomya Macklean (27) uit de Oegandese hoofdstak Kampala is prostituée en directeur van de Women’s Organisation Network for Human Rights Advocacy (WONETHA), die sex workers verenigt en opkomt voor hun rechten. Ze was deze week in Amsterdam om een netwerkbijeenkomst voor hoeren-, mensenrechten- en donororganisaties uit verschillende werelddelen bij te wonen.
Strijd
Hoewel de naam verhullend is, gaat WONETHA in Oeganda sinds 2006 openlijk de strijd aan met de autoriteiten. Als prostituées bijvoorbeeld worden gechanteerd door ambtenaren (geen gratis seks, dan geven ze foto’s van de vrouwen aan de krant) gaat er een klacht naar het gemeentebestuur. WONETHA schopte stennis toen prostituées gratis condooms kregen uitgedeeld onder het mom van aidspreventie en vervolgens werden gearresteerd omdat het bezit van die condooms ‘bewijs voor prostitutie’ vormde, hetgeen strafbaar is.
Door deze voorvallen zorgen wantrouwen veel sex workers de goede bedoelingen van gezagsdragers en hulpverleners die hen benaderen. Kyomya heeft weinig last van wantrouwen en daarom zal zij ook de voorvrouw zijn van WONETHA, die inmiddels 360 leden telt. Ze staat mij als journalist frank en vrij te woord.
‘Ik ging op m’n 19de als prostituée werken, in Kampala,’ zegt Kyomya, ‘om mijn schoolgeld en dat van m’n zussen en broertje te verdienen. Ik onderhield ook mijn moeder. Zij was verstoten door m’n vader, vrouwen zijn bezit in Oeganda. M’n klanten waren arbeiders, journalisten, onderwijzers, etc. We ontmoetten elkaar op straat, soms via een tussenpersoon, en hadden seks in clubs. Het was gemakkelijk. Met sex work kon je direct beginnen, je had er geen opleiding of startkapitaal voor nodig. Ik hield ook van de aandacht die mannen me gaven. Als student had ik soms ‘sugar daddies’ die me onderhielden.’ Nu besteedt ze veel tijd aan haar organisatie.
Werk
Vanuit het kantoor van WONETHA in Kampala voeren Kyomya en twee andere sex workers die voor de organisatie werken, campagne tegen de stigmatisering van prostituées en voor decriminalisering van het vak. ‘Sex work is wérk en sex workers zijn ménsen’, benadrukt ze. ‘Er moeten goede arbeids- en levensomstandigheden komen.’
Net als in veel andere landen is prostitutie in Oeganda illegaal, hebben hoeren – die er net als overal op de wereld in grote getale zijn – een lage status en zijn ze rechteloos. ‘Dat maakt prostituées kwetsbaar. Vooral de vrouwen die op straat werken zijn vaak slachtoffer van geweld, van klanten maar ook van de politie.’
Hoewel er ook in Oeganda meisjes en vrouwen gedwongen in de prostitutie zullen werken, beschouwt Kyomya prostituées niet per definitie als slachtoffers. ‘Veel vrouwen hebben voor dit werk gekozen.’ Ze draait de redenering juist om: ‘Omdat sex workers als slachtoffers worden gezien, zijn ze kwetsbaar en is hun positie zwak. Vrouwen denken dat ze geen recht hebben om voor zichzelf op te komen.’
Eén van de belangrijkste opgaven van WONETHA vindt ze dan ook de empowerment van de vrouwen, het ontwikkelen van zelfrespect en beroepstrots. ‘Wees zelfbewust,’ houdt Kyomya de sex workers tijdens trainingen voor. ‘Benader mannen niet vanuit een gevoel van onderdanigheid. Sta stevig tegenover je klant en eis loon naar werken! Vrouwen moeten leren er plezier in te hebben en goed te verdienen,’ lacht ze.