Gunilla Kleiverda werkte dertig jaar in het5 Flevoziekenhuis en twintig jaar voor Women on Waves. Nu gaat de gynaecoloog-met-een-missie met pensioen. Hoe is het anno 2021 met ‘baas in eigen buik’? ‘Abortus moet een reguliere medische behandeling worden. De vrouw beslist, de abortuspil bij de drogist.’
Algemeen Dagblad 14 september 2021
Het erkennen van de autonomie van vrouwen kan nog altijd beter volgens Gunilla Kleiverda (1955). ‘Vrouwen geven met #genoeggezwegen aan dat zij niet altijd een keus hebben, onder andere via sociale media. Ze mógen niet thuis bevallen of de bevalling móet worden ingeleid, ze móeten aan het CTG (harttonenregistratie kind) en krijgen een knip zonder dat hen wordt gevraagd. Onderzoek en behandeling kunnen echter alleen met toestemming van vrouwen. Zij hebben een basaal recht om ja of nee te zeggen. Dat is ook het standpunt van artsenfederatie KNMG.’
Kleiverda verzet zich tegen onnodige medicalisering. ‘Natuurlijk is het een vooruitgang dat we met echo’s in een vroeg stadium ontdekken dat de foetus een open ruggetje heeft. Maar standaardgebruik van het CTG door gynaecologen bij een bevalling kent ook nadelen, zoals meer kans op een kunstverlossing of keizersnede. In Nederland krijgt 46% van de vrouwen tijdens hun eerste bevalling een knip. In Denemarken is dat 7% en in Zweden 6%. Als vrouwen laten weten geen knip te willen, mag je die als zorgverlener niet zetten, ook al maak je je zorgen over het kind. Als in spoedsituaties ingrijpen nodig is, moet dit nog steeds in overleg, met goede informatie, instemming en respect voor de autonomie van vrouwen.’
Zelf leerde Kleiverda tijdens haar opleiding niet vrouwen om toestemming te vragen. Als opleider in het Flevoziekenhuis leerde zij jonge arts-assistenten en verloskundigen dat achter elke barende een compleet mens zit, met een voorgeschiedenis en wensen. ‘Jargon als “Verloskamer 6 moet om 12:00u getoucheerd” kon bij mij niet door de beugel.’
Plichtlijnen
Zorgverleners hebben volgens haar het beste voor met vrouw en kind maar realiseren zich niet altijd dat voor hen gewone handelingen voor zwangeren en barenden niet vanzelfsprekend zijn. ‘Zij vergeten vrouwen te informeren en ervaren richtlijnen te vaak als plichtlijnen,’ aldus Kleiverda. Zo hebben we in Nederland de richtlijn dat de gynaecoloog tijdens de bevalling elke twee uur inwendig onderzoek doet. De WHO raadt om de vier uur aan. ‘Geef vrouwen de tijd en grijp niet onnodig in.’
Net zo belangrijk als zelfbeschikking bij zwangerschap en bevalling, vindt Gunilla Kleiverda autonomie van vrouwen in de abortuszorg. ‘Niet elke zwangerschap is gewenst. De morning afterpil haal je zonder recept bij de apotheek. Ben je een paar dagen over tijd, dan zouden vrouwen niet zelf mogen beslissen en beschikken over een medicamenteuze zwangerschapsafbreking als de overtijdbehandeling (tot zes weken zwanger)?’
Kleiverda wil ook hier de wens van vrouwen respecteren. ‘Zij beslissen over het voorkomen van zwangerschap door anticonceptie en, als dat niet lukt, over niet zwanger willen zijn. Meestal omdat zij overtuigd zijn dat ze een toekomstig kind niet kunnen geven wat ze zouden willen.’
Het afbreken van een zwangerschap na zes weken valt in Nederland onder de abortuswet (1984). Huisartsen mogen geen Mifepriston voor zwangerschapsafbreking tot negen weken verstrekken. Vrouwen moeten daarvoor naar een abortuskliniek. Gunilla Kleiverda: ‘Gynaecologen en huisartsen gebruiken Mifepriston echter ook bij een spontane miskraam. Een curettage in het ziekenhuis is dan niet nodig. Het middel is zelfs de beste behandeling. Toch zit deze pil niet in het basispakket, curettage wel. Bij een miskraam begeleid door de huisarts moeten vrouwen Mifepriston zelf betalen. De politiek wil niet dat zij met de vergoeding van deze pil bij miskramen onbedoeld ook de zogenoemde ‘abortuspil’ vergoedt.’
Een wetsvoorstel van GroenLinks en PvdA over verstrekking van de abortuspil door huisartsen wacht op behandeling in de Tweede Kamer. D66 stelt voor de vijf dagen bedenktijd voor zwangerschapsafbreking af te schaffen. Kleiverda steunt beide voorstellen, als tussenstappen. ‘Abortus moet helemaal uit het strafrecht en een reguliere medische behandeling worden. De vrouw beslist, de abortuspil bij de drogist. De abortuspil is veilig en moet toegankelijk zijn en vergoed worden voor zowel miskramen als een vroege abortus. Dan kunnen vrouwen daadwerkelijk baas in eigen buik zijn.’
“Als vrouwen laten weten geen knip te willen, mag je die als zorgverlener niet zetten.”
Abortusboot
Vanaf het begin in 1999 is Kleiverda als gynaecoloog betrokken bij Women on Waves. Deze stichting geeft informatie, trainingen en workshops en biedt veilige abortus buiten de territoriale wateren in landen waar abortus illegaal is, op de ‘abortusboot’. Sinds 2005 kunnen vrouwen, na een digitaal consult, via www.womenonweb.org van Women on Waves Mifepriston bestellen. Daarmee kunnen zij zelf een abortus opwekken als zij niet langer dan negen weken zwanger zijn. Complicaties zijn dan zeldzaam.
Kleiverda: ‘Onze medicamenteuze abortushulpverlening online betekent veel voor vrouwen over de hele wereld. Die biedt vrouwen wereldwijd een alternatief voor illegale abortussen, waar zovelen aan overlijden. Nu met Covid-19 zien we dat online verstrekking van de abortuspil in veel landen reguliere zorg is. Nederland loopt internationaal gezien achter met z’n abortuswet.’
Voor haar werk als gynaecoloog en maatschappelijk engagement ontving Kleiverda vier keer een onderscheiding. De mooiste vindt ze de Els Borst Oeuvreprijs die zij samen met arts Rebecca Gomperts, oprichter van Women on Waves, ontving. De prijs waardeert hun inzet voor verbetering van de gezondheid en zelfbeschikking van vrouwen, voor het onder de aandacht brengen van ongewenste zwangerschap en dat zij als eersten ter wereld online de abortuspil aanboden. Kleiverda: ‘Toen ik begon met Women on Waves was er bijvoorbeeld geen steun van de Nederlandse gynaecologenvereniging, nu onderschrijft die het belang van veilige abortus.’
Geef een reactie