Publicaties

Over een paar weken wordt de Participatiewet van kracht. De nieuwe Bijstandswet moest worden aangescherpt omdat ‘mensen anders niet in beweging komen, weigeren te verhuizen voor een baan of binnen een huishouden uitkeringen stapelen’, zo legde staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA) onlangs voor de tv-camera uit. De VVD won in 2012 de Tweede Kamerverkiezingen o.a. met oneliners als Handen uit de mouwen ipv hand ophouden, Nederland is geen geluksmachine en laat hardwerkende Nederlanders niet opdraaien voor mensen die door eigen schuld in de armoede kwamen. De hints zijn duidelijk. Uitkeringsontvangers moet je in de gaten houden en streng aanpakken, anders flessen ze de boel. Ze moeten werken voor de kost en niet denken dat ze op hun luie reet kunnen blijven zitten! Alsof het daders zijn i.p.v. van mensen die door ontslag, faillissement, ziekte, verkeerde beslissingen, scheiding of verslaving in armoede terechtkwamen. Velen zijn uit het arbeidsproces gestoten en zitten onvrijwillig in de uitkering. Van de ruim 150 arme mensen/huishoudens in heel Nederland die ik voor magazine Qracht 500 interviewde, wil ongeveer een derde niets liever dan een baan. Zij solliciteren zich suf, maar werkgevers willen hen niet. Voor de overige geïnterviewden was regulier werk een brug te ver.

Zeker, er zijn fraudeurs, maar dat is een heel klein percentage, dat zeggen Sociale diensten zelf ook en onlangs nog de Ombudsman in verband met UWV-‘fraudeurs’. De beeldvorming van uitkeringsontvangers als klaplopers dient kennelijk een ander doel. Misschien wel het verlagen van de uitkeringen, dat gebeurt namelijk al jaren?! Anders hebben ‘ze’ immers geen prikkel om te werken. Dat bijstandsontvangers door de verlaging van de uitkering voor CBS en SCP behoren tot de categorie ‘risicogroepen’ voor armoede, doet er kennelijk niet toe.

We zien aan de avonturen van Bram Moscovitch en oud profvoetballer Wim Kieft dat armoede en schulden iedereen kunnen overkomen. Niet alleen de mensen die in de publieke opinie doorgaan voor ‘losers’. In Qracht 500 leest u verhalen van eenoudergezinnen, ondernemers, chronisch zieken, mensen met psychische problematiek, tienermoeders, kunstenaars, agrariërs, e.a. Wat doen zij om hun situatie te verbeteren?

De werktitel van het magazine, waar ik in 2012 voor begon te interviewen, was Quate 500, Quote 500 met een a. Ik vermoedde woede aan te treffen, maar zag vooral veerkracht, vindingrijkheid en zelfs humor. De meeste mensen staat positief in het leven, hoe schrijnend hun situatie vaak ook is. Daarom Qracht 500.

 

Mensen in armoede zijn dus niet per se arme mensen. Ze zijn meestal wel kwetsbaar en hebben een negatief zelfbeeld. De stress van armoede en schulden kan ziek maken en zelfs het IQ aantasten zoals de Amerikanen Mullainathan en Shafir in hun boek Schaarste aantonen. Schuldeisers aan de deur, dreigende brieven van incassobureaus in de bus, niet weten of en hoe je elke dag eten op tafel kunt zetten, je kinderen kunt geven wat ze nodig hebben, de wasmachine die niet gerepareerd kan worden, relatieproblemen die ontstaan, huiselijk geweld. Mensen komen daar niet louter op eigen kracht uit. Zowel hun competenties als zelfredzaamheid zijn aangetast. Meestal spelen er meerdere problemen, zoals huisuitzetting, werkloosheid, verslaving, detentie, toezicht van Jeugdzorg, een psychiatrische aandoening of een laag IQ.

Beleid en sociale zekerheid zijn gemodelleerd naar de bad guy, de fraudeur en werkweigeraar. De meeste mensen blijken echter van goede wil te zijn. Zelfs als mensen domme dingen hebben gedaan, handelen ze niet allemaal uit berekening of te kwader trouw.

Mijn conclusie is dat de overheid schuldenaren en uitkeringsgerechtigden kan aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid, inzet mag verwachten en regels moet handhaven. Zij zou eventuele bad guys er uit moeten zeven en de overgrote meerderheid van klanten bejegenen met respect. Maak van vertrouwen in klanten een gewoonte en biedt hen waar nodig ondersteuning.