Mijn week begon met het lezen van een boeiende maar verontrustende reportage over verscheurde wereldsteden in NRC Handelsblad van 6 februari jl. Twee journalisten schrijven over de volstrekt gescheiden werelden van arm en rijk in zowel Nairobi als Parijs, bezien vanaf de arme kant. De problemen en uitzichtloosheid van bewoners in de sloppenwijken van Nairobi vertonen verbluffende gelijkenissen met die van de onderklasse in de Parijse Periferique. De meeste dubbeltjes worden nooit kwartjes. Kinderen hebben wel dromen maar geen kansen. Geweld is dagelijkse kost. Een van de geïnterviewde Keniase mannen (in het twaalf pagina’s lange verhaal komt één vrouw voor) zegt dat Afrika het beste weer langs tribale scheidslijnen kan worden opgedeeld. Een Parijse Periferique bewoner verlaat zich liever op Europa, als geheel van groeperingen en volkeren, dan op Frankrijk. De politiek kan de vraag naar ‘de’ Franse identiteit wel op de agenda zetten, hij gelooft niet meer in de natiestaat.
In de loop van de week lees ik Niemands land. Biografie van een ideaal van Marcel van Dam, voormalig staatssecretaris, PvdA- en VARA-coryfee en altijd rebel. Het had ook teloorgang en wederopgang van een ideaal kunnen heten. Natuurlijk draaft hij wel eens door (‘Ouderen zijn gedegradeerd tot kostenpost.’) en schrijft ook hij vooral vanuit mannelijk perspectief, maar door de bank genomen is het een grondige maatschappijanalyse. Niemands land is bovendien een zeer leesbare tirade tegen de wijze waarop de en de neoliberalen, inclusief zijn eigen PvdA, de verzorgingsstaat aan de markt hebben uitgeleverd, gelovend dat ‘wie je bent en wordt’ je eigen verdienste is in Nederland (meritocratie). De scheidslijnen zoals de NRC-journalisten die zien in Nairobi en Parijs, zijn bij Van Dam groeiende kloven tussen arm en rijk, tussen losers en winners.
Het actuele nieuws is dat Nederland aan de vooravond staat van een onethisch reveil. De banken zijn gered. Binnenkort – na de gemeenteraadsverkiezingen – kan het bezuinigingscircus voor de gewone mensen beginnen. 150.000 mensen verloren tot nu toe hun baan door de huidige crisis en het worden er meer. Zorg- en welzijnsvoorzieningen zullen minder worden. Nederland heeft dat allemaal al eens meegemaakt. Misschien gooit de beslissing over wel of niet met Nederlandse militairen in Uruzgan blijven roet in het eten en haalt het kabinet Balkenende IV de bezuinigingen niet. Vervroegde landelijke verkiezingen kunnen een kans op beter zijn, maar ook een bedreiging. De weerzin tegen het politieke bedrijf is groot. Daar zal zelfs een gouden medaille voor Kramer op de 5000 meter in Svencouver, met de kroonprins én de premier op de tribune, niet veel aan veranderen.
Je wordt er niet vrolijk van.
Gelukkig is er goed oud nieuws. Op 11 februari was het 20 jaar geleden dat Nelson Mandela vrijkwam na 28 jaar gevangenis. ZAM Africa Magazine herdacht die historische gebeurtenis met een reünie van de voormalige Anti-Apartheidsbeweging Nederland (AABN), die de vrijheidsstrijd van zwart Zuid-Afrika vanuit ons land steunde. Mandela belichaamde toen de hoop op vrede, democratie en het overwinnen van rassenscheiding. Die hoop herleeft bij het zien van de tv-beelden van zijn vrijlating in 1990. Misschien kunnen de publieke en commerciële zenders ze in het kader van duurzaamheid af en toe recyclen, als tegenwicht tegen het vele slechte nieuws dat tot ons komt.