linkse kerk Archieven - Annemiek Onstenk Journalist

Wil (populistisch) ‘rechts’ uiting geven aan z’n afkeer, hekel, minachting, ja zelfs haat ten opzichte van ‘links’, dan zijn termen als ‘grachtengordel’ en ‘linkse kerk’ voldoende om de toehoorder duidelijk te maken hóe groot de hekel is en hóe erg links. De Amsterdamse grachten waren van oorsprong het domein van kooplieden, bankiers, notabelen en andere rijke Amsterdammers. En worden, gezien de huizenprijzen en huren, nog altijd voornamelijk bevolkt door beter betaalde medemensen en bedrijven. Hoewel er progressieve christenen zijn, heeft de kerk als instituut ook niet bepaald een links imago. Eerder het tegendeel. ‘Grachtengordel’ en ‘linkse kerk’ zijn bedoeld als dodelijke treffers. Ze wekken de suggestie dat ‘de vijand’ van weleer nu bij links aan het roer staat. Links zou van woordvoerder van underdogs en verworpenen der aarde tot elite en heersende bovenlaag zijn geworden. Niet langer vertolkt links het maatschappelijk ongenoegen, maar rechts.

Het is vooral retoriek.

Als je naar politieke voorkeur kijkt, stemmen de meeste Amsterdamse binnenstadsbewoners inderdaad links. Maar hoelang nog? De PvdA verbeterde bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen het resultaat van 25% in 2006 tot 31,9% in 2010, mede door ‘het burgemeesterseffect’ van voorman Job Cohen. Maar GroenLinks en de VVD wisselden stuivertje. De eerste liep in Amsterdam Centrum (wat meer is dan de grachtengordel alleen) terug van 18,2% naar 16,8%. De VVD groeide van 16,5% naar 18,5%. De SP verloor substantieel, van 17,3% naar 6,4% en de PVV verdubbelde haar stemmenpercentage van 2,6% naar 5,1%. Een echte klapper maakte alleen D66, dat haar steun bijna verdrievoudigde (van 6% naar 15,9%), maar die partij hoort nauwelijks tot de vermaledijde ‘linkse kerk’. Het is ook retoriek omdat de grachtengordel net zozeer staat voor popcorn, patat, bontmantels en kerstmarkt als voor boekhandels, musea en restaurants voor de linkse intelligentsia.

Waar is wel dat de ‘grachtengordel’ symbool kan staan voor democratisering van de cultuur, hier en daar aarzelend weer ‘beschaving’ genoemd. De (mede) door links bevochten emancipatie van arbeiders en kleine luyden, vrouwen, homo’s en mensen afkomstig uit armere streken op de wereld, heeft de maatschappij drastisch veranderd. Gelijke onderwijskansen, gelijke behandeling, stadsvernieuwing, arbeidsparticipatie en minimuminkomens leidden tot goede woningen, enorme groei van het aantal studenten en politieke en culturele vertegenwoordiging van jan met de pet, vrouwen en minderheden. Hoewel veel linkse idealen zijn verwezenlijkt, is Nederland nog verre van de gedroomde maatschappij. De verschillen tussen rijk en arm, tussen mannen en vrouwen, tussen Nederlanders en nieuwkomers, etc. zijn nog altijd groot of nemen zelfs weer toe. Er waren en zijn daarnaast genoeg andere zaken waar links zich om bekommert, zoals milieu, vrede, veiligheid, mensenrechten en internationale samenwerking.

De vrijzinnig/progressieve denktank de Waterlandstichting verlegde de aandacht geografisch al van de grachtengordel naar de meer landschappelijke periferie. Voor de ‘linkse kerk’ moeten ook verleidelijker termen te bedenken zijn. De fluwelen kopstoot, breed smakelijk, de dolle rederijkers?

Veel linkse, feministische of ‘roze’ mensen zullen momenten van twijfel over het maken van ‘de juiste keuze’ hebben gekend, zelfs van verscheurdheid. Ikzelf herinner me bijvoorbeeld een bijeenkomst waar witte vrouwen zich door zwarte vrouwen het zwijgen lieten opleggen om te praten over vrouwenbesnijdenis of eerwraak, omdat dat van hernieuwd kolonialisme zou getuigen. Dat zwijgen kwam voort uit ons schuldgevoel over de witte westerse dominantie in de wereld. Je legde underdogs niet je normen op rond seksegelijkheid en zelfbeschikkingsrecht. We waren solidair zonder voorwaarden vooraf. We vonden bovendien dat zwarte vrouwen, net als witte, recht op hun eigen bevrijdingsstrijd, in hun eigen tempo en onder hun eigen voorwaarden. Maar ook verscheurd dus.

Tegelijkertijd links, feministisch en lesbisch zijn, betekent steeds keuzes maken en zaken tegen elkaar afwegen. Ik liep niet mee in een betoging tegen Israëlische terreur in de Gazastrook, hoe solidair ik ook was en ben met het Palestijnse volk en hoe fel ook tegen de Israëlische bezettingsmacht. Want fundamentalisten van Hamas, op democratische wijze aan de macht gekomen, gebruiken net zo goed geweld en respecteren noch waarborgen vrijheid, gelijkheid en zelfbeschikking van vrouwen en homo’s.

Femke Halsema maakt de afweging van rechten en vrijheden op de GroenLinks conferentie over godsdienstvrijheid politiek. Ze brengt een scheiding aan tussen de vrijheid van godsdienst en de grenzen daarvan. De godsdienstvrijheid in Nederland is een individueel recht. Mensen die op grond daarvan worden gediscrimineerd op de arbeidsmarkt, in het bijzonder onderwijs of in de gezondheidszorg, moeten een beroep op bescherming van de staat kunnen doen. Halsema respecteert ook het in georganiseerd verband beleven van dat individuele recht op godsdienstvrijheid. Ze trekt de grens bij het collectief dat individuen dwingt tot religieuze rituelen of dreigt met sociale uitsluiting, of het nu een kerk, moskee of religieuze gemeenschap is.

Omdat de afweging tussen solidariteit met kwetsbare minderheden en verdediging van mensenrechten voor linkse mensen op dit moment vooral betrekking heeft op gelovige moslims, richt Halsema zich vooral op hen. Progressieve mensen moeten, vaker dan tot nu toe gebeurt, de confrontatie zoeken bij intolerantie van moslims. Net als de uitsluiting van vrouwen van passief kiesrecht door de SGP, is het onaanvaardbaar als orthodoxe moslims onverdraagzaam zijn tegenover andersdenkenden en afvalligen, of hen zelfs uit hun gemeenschap stoten, en reactionair in hun opvattingen over vrouwen en homo’s. Daar moet discussie over mogelijk zijn. Een godsdienst is niet vrij als er gewetensdwang is, aldus Halsema. Vrouwen moeten bovendien keuze- en kansenvrijheid hebben, zowel wat betreft het dragen van religieuze symbolen, als met betrekking tot onderwijs, participatie op de arbeidsmarkt en in de politiek.

Ahmed Marcouch, eenzame strijder van de PvdA, hakt al langer met dit bijltje, én vergaloppeert zich soms. Het is voor progressief Nederland dan ook spitsroeden lopen om op dit moment afgewogen met de principes van godsdienstvrijheid en mensenrechten om te gaan. Moslimbashers staan klaar ‘links’ voor deze gelegenheid bij hun kamp in te lijven. Maar er moet met moslims m/v gepraat kunnen worden over het in vrijheid dragen van een hoofddoek, vrije partnerkeuze in plaats van gearrangeerde huwelijken of het binnen houden van vrouwen, zonder voor kolonialist of racist te worden uitgemaakt.

‘We hebben jullie nodig,’ riep een strijdbare moslimactiviste met hoofddoek op de GroenLinks conferentie over godsdienstvrijheid. ‘Niet te terughoudend zijn als het gaat om indoctrinatie op islamitische basisscholen en in moskeeën.’

We moesten er maar eens over praten.

Dolle rederijkers

Uit de linkse kerk geklapt